"Opiniowanie sądowo-psychologiczne"

Spis treści

Wprowadzenie 12

Wykaz skrótów i skrótowców 16

Część I. Wprowadzenie do opiniowania sądowo-psychologicznego 18

Rozdział 1. Psychologia sądowa 20

Rozdział 2. Płaszczyzny związków psychologii z prawem 24

Rozdział 3. Pojęcie biegłego sądowego 28

3.1. Rodzaje biegłych sądowych 30

3.1.1. Osoby prywatne wpisane na listę biegłych sądowych 30

3.1.2. Warunki przyznawania rekomendacji Polskiego Towarzystwa Psychologicznego psychologom ubiegającym się o pełnienie funkcji biegłych sądowych 40

3.1.3. Biegli ad-hoc 44

3.1.4. Instytucja naukowa 45

Rozdział 4. Powołanie biegłego sądowego 46

4.1. Kto nie może pełnić funkcji biegłego? 49

Rozdział 5. Standardy opinii sądowo-psychologicznych 52

Rozdział 6. Struktura opinii sądowo-psychologicznej 54

6.1. Opinia sądowo-psychologiczna w sprawach karnych 55

6.2. Opinia sądowo-psychologiczna w sprawach cywilnych 60

6.3. Opinia sądowo-psychologiczna w sprawach rodzinnych i opiekuńczych 62

6.3.1. Sprawy rodzinne i opiekuńcze – jakie informacje ustala biegły? 65

Rozdział 7. Standardy opiniowania psychologicznego w sprawach rodzinnych i opiekuńczych 68

Rozdział 8. Rodzaje opinii 82

Część II. Specyfika opiniowania sądowo-psychologicznego w wybranych sprawach 86

Rozdział 9. Opiniowanie w sprawach dotyczących przysposobienia 88

9.1. Przysposobienie o charakterze pełnym lub niepełnym 91

9.2. Przysposobienie wspólne 91

9.3. Przysposobienie pasierba 92

9.4. Procedura opiniowania psychologicznego w przysposobieniu 93

Rozdział 10. Opiniowanie w sprawach o ubezwłasnowolnienie 96

10.1. Zakres ubezwłasnowolnienia 97

10.1.1. Ubezwłasnowolnienie całkowite 97

10.1.2. Ubezwłasnowolnienie częściowe 97

10.2. Procedura ubezwłasnowolnienia 98

10.3. Ubezwłasnowolnienie w przypadkach szczególnych 99

10.3.1. Uzależnienia 99

10.3.2. Choroby psychiczne 100

10.3.2.1. Obserwacja psychiatryczna 104

10.4. Opinia biegłego (art. 553 § 2 k.p.c.) 104

10.4.1. Opinia negatywna 105

10.5. Uchylenie ubezwłasnowolnienia 106

11.1. Władza rodzicielska 108

Rozdział 11. Opiniowanie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych 108

11.1.1. Ograniczenie władzy rodzicielskiej 109

11.1.1.1. Ograniczenie władzy rodzicielskiej w sytuacji rozłączenia rodziców 110

11.1.1.2. Ograniczenie władzy rodzicielskiej w sytuacji zagrożenia dobra dziecka 110

11.1.1.3. Procedura ograniczenia władzy rodzicielskiej 111

11.1.2. Pozbawienie władzy rodzicielskiej 111

11.1.2.1. Procedura pozbawienia władzy rodzicielskiej 112

12.1. Czynności z udziałem małoletniego 114

12.1.1. Czynności z udziałem małoletniego na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego 114

12.1.1.1. Wysłuchanie małoletniego 114

Rozdział 12. Czynności z udziałem biegłego psychologa 114

12.1.1.2. Przesłuchanie małoletniego jako świadka na podstawie k.p.c 116

12.1.1.3. Wytyczne, jak zorganizować wysłuchanie dziecka w trybie art. 216 i 576 § 2 k.p.c 116

12.1.2. Przesłuchanie małoletniego w charakterze świadka w postępowaniu przygotowawczym 121

12.1.3. Przesłuchanie pokrzywdzonego małoletniego (art. 185a k.p.k.) 122

12.1.4. Przesłuchanie małoletniego świadka (art. 185b k.p.k.) 123

12.1.5. Przesłuchiwanie pokrzywdzonego w sprawach o przestępstwo na tle seksualnym (art. 185c k.p.k.) 124

12.2. Sposób przygotowania przesłuchania małoletniego z udziałem biegłego psychologa 125

12.2.1. Przed rozpoczęciem przesłuchania 126

12.2.1.1. Wstępna rozmowa 126

12.2.1.2. Uzgodnienie sposobu formułowania zadawanych świadkowi pytań 126

12.2.2. Pokój przesłuchań i pokój techniczny 127

12.2.2.1. Pokój przesłuchań 127

12.2.2.2. Pokój techniczny 128

12.3. Organizacja przesłuchania małoletniego dziecka 129

12.3.1. Przesłuchanie małoletniego – materiały filmowe dostępne online – opracowane przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę 133

12.4. Przyjazny Pokój Przesłuchań 134

12.4.1. Organizacja i wyposażenie Przyjaznego Pokoju Przesłuchań Dzieci 134

12.4.2. Administrowanie 134

12.4.3. Warunki uwzględniające potrzeby dziecka 135

12.4.4. Warunki uwzględniające potrzeby wymiaru sprawiedliwości 140

12.4.5. Warunki lokalowe podmiotu prowadzącego Przyjazny Pokój Przesłuchań Dziecka 142

12.4.6. Pozostałe kwestie organizacyjne związane z Przyjaznym Pokojem Przesłuchań Dziecka 142

12.4.6.1. Informacja o ofercie pomocy i wsparciu dziecka oraz jego opiekunów 142

12.4.6.2. Instrukcja korzystania z Przyjaznego Pokoju Przesłuchań Dzieci oraz zasady przesłuchania dziecka 143

12.4.6.3. Certyfikacja Przyjaznych Pokoi Przesłuchań Dzieci 143

Rozdział 13. Jak prowadzić przesłuchanie dziecka 150

Rozdział 14. Opiniowanie w sprawach nadużyć seksualnych wobec dzieci 158

14.1. Zespół dziecka molestowanego seksualnie 166

Rozdział 15. Ocena wiarygodności zeznań dziecka 176

15.1. Treściowe kryteria wiarygodności zeznań dziecka 180

15.2. Zdolność spostrzegania, zapamiętywania i przechowywania spostrzeżeń przez dzieci 194

Rozdział 16. Specyfika opiniowania w sprawach nieletnich – odpowiedzialność nieletnich 200

16.1. Postępowanie wobec nieletniego na zasadach określonych w kodeksie karnym (art. 10 § 2 k.k.) 208

Rozdział 17. Opiniowanie przez Opiniodawcze Zespoły Specjalistów Sądowych (OZSS) 214

17.1. Procedura badania w OZSS 216

17.2. Standardy metodologii opiniowania przez OZSS – luty 2016 217

17.2.1. Postępowanie w przypadkach szczególnych 218

17.3. Opiniowanie OZSS w sprawach nieletnich 219

17.4. Opiniowanie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych 221

17.4.1. Standardy metodologii opiniowania przez OZSS w sprawach rodzinnych i opiekuńczych 221

17.4.1.1. Zadania zespołu badającego 221

17.4.1.2. Wymogi dotyczące procesu diagnostycznego 222

17.4.1.3. Procedura postępowania kierownika i specjalistów w sytuacji diagnostycznej 223

17.4.2. Schemat opinii w sprawach rodzinnych i opiekuńczych 224

Rozdział 18. Opiniowanie w sprawach dotyczących zmiany płci 226

18.1. Proces zmiany płci 229

Rozdział 19. Opiniowanie wiarygodności zeznań świadków 232

19.1. Przesłuchanie świadka w obecności biegłego psychologa 233

19.2. Fazy formowania się zeznań 235

19.2.1. Spostrzeganie 235

19.2.1.1. Ciekawostki 237

19.2.1.2. Kategorie i przyczyny błędów 238

19.2.2. Zapamiętywanie 242

19.2.2.1. Zapominanie 243

19.2.3. Przechowywanie i przypominanie 244

19.3. Ocena wiarygodności zeznań 245

19.3.1. Wskaźniki prawdy i fałszu 245

19.4. Czynniki psychologiczne wpływające na treść zeznań świadka 246

19.4.1. Stopień rozwoju umysłowego 247

19.4.2. Zaburzenia psychiczne 247

19.4.3. Osobowość świadka 248

19.4.4. Środowisko 248

19.4.5. Przechowywanie wspomnień 248

19.4.6. Rodzaj zdarzenia i emocje z nim związane 249

19.4.7. Znaczenie upływu czasu 249

19.5. Metody oceny zeznań świadków 249

19.5.1. Analiza treściowa zeznań świadków 249

19.5.1.1. Naukowa analiza treści (Scientific Content Analysis, SCAN) 252

19.5.1.2. Kontrola realności (reality monitoring) 253

20.1. Opiniowanie w sprawach o zastosowanie środków zabezpieczających 256

Rozdział 20. Opiniowanie w sprawach osób niebezpiecznych, stwarzających zagrożenie 256

20.1.1. Stosowanie środka zabezpieczającego (art. 93d k.k.) 260

20.2. Opiniowanie w sprawach dotyczących postępowania wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzającymi zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób 261

20.3. Opiniowanie osób z zaburzeniami preferencji seksualnych 264

20.3.1. Parafilie niespecyficzne 266

20.3.2. Przyczyny zaburzeń preferencji seksualnych 271

20.3.2.1. Koncepcja psychodynamiczna 271

20.3.2.2. Koncepcja behawiorystyczna 271

20.3.2.3. Relacje między parafilią a chorobą 272

20.3.3. Pedofilia 273

20.4. Opiniowanie osób z zaburzeniami osobowości 277

Rozdział 21. Opiniowanie w sprawach o przemoc w rodzinie 282

21.1. Zadania biegłych w sprawach o znęcanie się 283

21.1.1. Diagnoza stopnia i nasilenia przemocy 284

21.1.2. Ocena stopnia ryzyka 286

21.1.3. Ocena skutków przemocy 288

21.1.3.1. PTSD 289

21.1.3.2. Zjawisko wyuczonej bezradności 290

21.1.3.3. Efekt „psychologicznej pułapki” 291

Rozdział 22. Profilowanie nieznanych sprawców przestępstw 294

22.1. Rodzaje i szkoły profilowania 296

22.1.1. Szkoła amerykańska 297

22.1.2. Szkoła brytyjska 300

22.1.3. Doświadczenia polskie 300

22.2. Etapy przeprowadzania ekspertyzy 301

22.2.1. Miejsce i czas zdarzenia 302

22.2.2. Dane przydatne do analizy 303

22.2.3. Ograniczenia możliwości profilowania 304

23.1. Organizacja systemu penitencjarnego w Polsce 306

Rozdział 23. Opiniowanie psychologiczne skazanych przebywających w placówkach penitencjarnych 306

23.1.1. Typy zakładów karnych 307

23.1.2. Systemy odbywania kary pozbawienia wolności 308

23.2. Prognoza kryminologiczno-społeczna 309

Rozdział 24. Ocena poczytalności 314

24.1. Niepoczytalność 315

24.2. Poczytalność ograniczona 315

24.3. Psychoza a niepoczytalność 316

24.4. Upośledzenie a poczytalność 317

24.5. Inne zakłócenia czynności psychicznych a niepoczytalność 319

24.6. Stan nietrzeźwości lub odurzenia a niepoczytalność 319

Rozdział 25. Odpowiedzialność biegłych sądowych 322

Bibliografia 326

O Autorce 344