"Neurologia Podręcznik dla studentów medycyny Tom 1-2"
Identyfikator Librowy: 299159
Spis treści
1. ANATOMIA CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO Janusz Moryś 37
Budowa piętrowa i podział ośrodkowego układu nerwowego 37
Mózg 38
Układ piramidowy 48
Układ ruchu 48
Jądra podstawy i układ pozapiramidowy 52
Układ czucia 55
Układ wzroku 60
Ośrodki ruchowe gałek ocznych 65
Układ słuchu 66
Układ słuchu i równowagi 66
Układ równowagi 68
Układ limbiczny 69
2. BADANIE NEUROLOGICZNE Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 77
Ogólna ocena zachowania się pacjenta, wyglądu i sposobu poruszania 77
Wywiad chorobowy – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 77
Obecne dolegliwości 78
Przebyte choroby 79
Wywiad środowiskowy 80
Wywiad od rodziny i opiekunów 80
Wywiad rodzinny 80
Badanie przedmiotowe – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 81
Podsumowanie wywiadu 81
Badanie nerwów czaszkowych – Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 83
Badanie układu ruchu 96
Oglądanie – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 96
Badanie napięcia mięśniowego – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 97
Badanie siły mięśniowej – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 98
Badanie odruchów – Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 106
Ocena siły mięśniowej – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 106
Badanie czucia – Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 111
Badanie czucia powierzchniowego 111
Badanie czucia proprioceptywnego: ułożenia i wibracji 115
Objawy patologiczne – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 116
Badanie zborności ruchów – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 118
Badanie kręgosłupa – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 120
Badanie chodu – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 121
Zaburzenia chodu 121
Badanie objawów oponowych – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 123
Badanie objawów korzeniowych – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 124
Badanie czynności autonomicznego układu nerwowego – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 125
Zaburzenia wydzielania potu 126
Badanie układu autonomicznego w zakresie układu krążenia 127
Badanie chorego z zaburzeniami świadomości oraz chorego nieprzytomnego – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 131
Schemat badania neurologicznego – Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 131
3. ZESPOŁY OBJAWOWE W NEUROLOGII Sławomir Michalak, Jan P. Mejnartowicz 135
Zaburzenia świadomości – Sławomir Michalak 135
Jakościowe zaburzenia świadomości 137
Ilościowe zaburzenia świadomości 138
Zespoły i objawy neurologiczne – Sławomir Michalak 140
Niedowidzenie 144
Zaburzenia widzenia, spojrzenia, źreniczne i gałkoruchowe – Sławomir Michalak 144
Zespół oponowy – Sławomir Michalak 144
Zaburzenia źreniczne 146
Zaburzenia ruchomości gałek ocznych 147
Opadanie powiek 148
Zaburzenia spojrzenia skojarzonego 148
Zespoły nerwów czaszkowych – Sławomir Michalak 149
Zespoły uszkodzenia płatów półkul mózgu – Sławomir Michalak 152
Uszkodzenie półkulowe 153
Zaburzenia siły mięśniowej – Jan P. Mejnartowicz 153
Zespół górnego neuronu ruchowego 153
Uszkodzenie pnia mózgu 154
Uszkodzenie rdzenia kręgowego 154
Uszkodzenia splotów 157
Zespół neuronu dolnego 157
Zespoły korzeniowe 157
Uszkodzenie nerwów obwodowych 161
Zaburzenia złącza nerwowo-mięśniowego 161
Miopatie 162
Uszkodzenie nerwów obwodowych 162
Zaburzenia czucia – Jan P. Mejnartowicz 162
Uszkodzenie korzeni i splotów 163
Uszkodzenie rdzenia kręgowego 164
Uszkodzenie pnia mózgu 165
Niezborność 166
Uszkodzenie kory mózgu 166
Uszkodzenie wzgórza 166
Zaburzenia koordynacji i zawroty głowy – Jan P. Mejnartowicz 166
Ataksja móżdżkowa 167
Ataksja czuciowa 169
Zawroty głowy 169
Drżenie 171
Zaburzenia ruchowe i ruchy mimowolne – Jan P. Mejnartowicz 171
Hemibalizm 173
Pląsawica 173
Zaburzenia związane z uszkodzeniem jądra niskowzgórzowego (Luysa) 173
Dystonia 174
Atetoza 175
Mioklonie 175
Tiki 176
Zaburzenia czynności pęcherza moczowego 177
Zaburzenia czynności pęcherza moczowego i zaburzenia oddechu – Jan P. Mejnartowicz 177
Zaburzenia oddechu 178
4. BADANIA LABORATORYJNE W CHOROBACH UKŁADU NERWOWEGO Sławomir Michalak, Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda, Mikołaj Pawlak, Jan P. Mejnartowicz, Magdalena Badura-Stronka 181
Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego – Sławomir Michalak 181
Nakłucie lędźwiowe 181
Podstawowe badania płynu mózgowo-rdzeniowego 182
Różnicowanie przypadkowego skrwawienia płynu mózgowo-rdzeniowego od krwotoku podpajęczynówkowego 182
Biochemiczne badania płynu mózgowo-rdzeniowego 183
Immunologiczne badania płynu mózgowo-rdzeniowego 184
Identyfikacja drobnoustrojów metodą polimerazowej reakcji łańcuchowej 186
Biochemiczne różnicowanie płynu mózgowo-rdzeniowego i wydzieliny z nosa 187
Znaczenie podstawowych badań hematologicznych w chorobach układu nerwowego – Sławomir Michalak 187
Badania biochemiczne w chorobach układu nerwowego – Sławomir Michalak 189
Znaczenie badania moczu w chorobach układu nerwowego – Sławomir Michalak 189
Badania układu krzepnięcia – Sławomir Michalak 190
Badania laboratoryjne (biochemiczne) przydatne w podstawowej diagnostyce chorób mięśni – Sławomir Michalak 192
Badania w zakresie układu wydzielania wewnętrznego – Sławomir Michalak 192
Badania immunologiczne w chorobach układu nerwowego – Sławomir Michalak 193
Diagnostyka genetyczna 194
Diagnostyka neurogenetyczna – Jan P. Mejnartowicz, Magdalena Badura-Stronka 194
Zastosowanie badań genetycznych 195
Badania cytogenetyczne 196
Genetyczne badania molekularne 197
Trudności związane z interpretacją wyników badań genetycznych 198
Dziedziczenie autosomalne dominujące 200
Dziedziczenie autosomalne recesywne 200
Typy dziedziczenia 200
Dziedziczenie sprzężone z chromosomem X 201
Dziedziczenie wieloczynnikowe 201
Dziedziczenie mitochondrialne 202
Badania neurogenetyczne (przykłady) 203
Poradnictwo genetyczne 203
Badania elektrofizjologiczne w praktyce neurologicznej – Adam Niezgoda 206
Elektroneurografia (ENG) 206
Przewodzenie ruchowe (czynność włókien ruchowych) 206
Przewodzenie czuciowe (czynność włókien czuciowych) 207
Przewodzenie w odcinkach proksymalnych 208
Elektromiografia (EMG) 209
EMG z użyciem igły 209
EMG pojedynczego włókna 210
Badanie złącza nerwowo-mięśniowego 211
Elektroencefalografia (EEG) 211
Podstawowe rytmy elektroencefalograficzne 213
Badania pochodne klasycznego EEG 214
Potencjały wywołane 214
Słuchowe potencjały wywołane – potencjały odpowiedzi korowej i pnia mózgu na bodźce słuchowe 215
Wzrokowe potencjały wywołane (WPW) – potencjały odpowiedzi korowej na bodźce wzrokowe 215
Ruchowe potencjały wywołane 216
Somatosensoryczne potencjały wywołane – potencjały rdzenia kręgowego, pnia mózgu oraz kory mózgu w odpowiedzi na stymulację czuciowych nerwów obwodowych (np. pośrodkowego czy piszczelowego) 216
Potencjały wywołane związane z wydarzeniem poznawczym 217
Badania ultrasonograficzne w neurologii (neurosonologia) – Radosław Kaźmierski 218
Badanie ultrasonograficzne tętnic szyjnych 218
Ocena struktur (morfologii) ścian tętnic szyjnych 218
Badanie spektrum przepływu krwi 222
Badania czynnościowe 223
Badanie tętnic kręgowych 223
Konwencjonalna metoda dopplerowska 224
Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska 224
Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska z obrazowaniem przepływu w kolorze 225
Badanie nerwów obwodowych i mięśni metodą ultrasonografii 226
Badanie ultrasonograficzne mięśni 226
Badanie fascykulacji 227
Diagnostyka ultrasonograficzna uszkodzeń obwodowego układu nerwowego 227
Obraz krwawienia w TK 230
Techniki neuroobrazowe w diagnostyce neurologicznej – Mikołaj Pawlak 230
Obrazowanie naczyń szyjnych i mózgowych 231
Obrazowanie perfuzji tkankowej 232
Obrazowanie metaboliczne 233
Zaawansowane techniki obrazowania strukturalnego i czynnościowego mózgu 234
Zastosowanie środków kontrastowych 234
5. WPROWADZENIE DO NEUROPATOLOGII Sławomir Michalak 237
Wstęp 237
Barwienie hematoksyliną–eozyną (H+E) 238
Przeglądowe (standardowe) metody histologiczne wykorzystywane w neuropatologii 238
Barwienie błękitem Luxol fast 242
Barwienie Nissla – barwienie fioletem krezylu 242
Impregnacyjne techniki srebrzenia 243
Techniki immunohistochemiczne 243
Neuropatologia zmian naczyniowych 245
Neuropatologia chorób demielinizacyjnych 249
Obraz neuropatologiczny wczesnych zmian w przebiegu SR 249
Obraz neuropatologicznych ostrych zmian w przebiegu SR 249
Stwardnienie rozsiane 249
Typy neuropatologiczne SR 251
Choroba Schildera 255
Guzowa postać demielinizacji 255
Stwardnienie koncentryczne Baló 255
Wariant Marburga stwardnienia rozsianego 255
Krąg zapalenia nerwów wzrokowych i rdzenia kręgowego 256
Neuropatologia guzów mózgu 258
Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia 258
Neuropatologiczne badania śródoperacyjne 268
Neuropatologia neurodegeneracji 269
Biopsje skóry 271
6. BADANIE NEUROPSYCHOLOGICZNE I JEGO ROLA W PROCESIE DIAGNOSTYCZNYM W NEUROLOGII Anna Kocwa-Karnaś 273
Diagnoza neuropsychologiczna a badanie neuropsychologiczne 274
Ocena funkcji poznawczo-behawioralnych w badaniu neuropsychologicznym 274
Zastosowanie diagnozy neuropsychologicznej w neurologii 276
Zastosowanie badania neuropsychologicznego w diagnozie różnicowej 277
Wartość prognostyczna diagnozy neuropsychologicznej 278
Zastosowanie diagnozy neuropsychologicznej w procesie terapii 279
7. SKALE KLINICZNE W NEUROLOGII Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 281
8. ZABURZENIA ROZWOJOWE OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO I CHOROBY UWARUNKOWANE NIEPRAWIDŁOWOŚCIAMI BUDOWY I LICZBY CHROMOSOMÓW Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska 285
Zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego 285
Rozszczepy kręgosłupa 286
Rozdwojenie rdzenia 287
Rozszczepy czaszkowo-mózgowe 287
Wrodzona zatoka skórna kręgosłupa 287
Zespół Arnolda-Chiariego 288
Zespół Dandy’ego-Walkera 288
Torbiel przegrody przezroczystej 289
Zaburzenia migracji 289
Zaburzenia rozwoju układu spoidłowego 289
Choroby uwarunkowane nieprawidłowościami budowy i liczby chromosomów 290
Zespół Downa 290
Zespół Edwardsa 292
Zespół Pataua 292
Trisomia 8 pary 293
Zespół Lejeune’a 294
Zespół Wolfa-Hirschhorna 294
Zespoły Pradera-Willego i Angelmana 294
Zespół łamliwego chromosomu X typu A 295
Zespół Klinefeltera 296
Zespół Turnera 296
9. FAKOMATOZY Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska 299
Nerwiakowłókniakowatość 299
Nerwiakowłókniakowatość typu 1 299
Nerwiakowłókniakowatość typu 2 301
Stwardnienie guzowate 301
Zespół Sturge’a-Webera (naczyniakowatość twarzowo-mózgowa) 303
Choroba Hippla-Lindaua (naczyniakowatość siatkówkowo-móżdżkowa) 304
10. ZABURZENIA METABOLIZMU MIEDZI Anna Członkowska, Tomasz Litwin 307
Choroba Wilsona 307
Epidemiologia 307
Etiologia i genetyka 307
Badanie anatomopatologiczne 308
Obraz kliniczny 309
Diagnostyka 311
Rokowanie 314
Leczenie choroby Wilsona 315
Choroba Menkesa 317
Badanie neuropatologiczne 318
Epidemiologia 318
Etiologia 318
Obraz kliniczny 318
Diagnostyka 319
Leczenie choroby Menkesa 319
11. CHOROBY LIZOSOMALNE Anna Tylki-Szymańska 321
Rozwój wiedzy o chorobach lizosomalnych 322
Epidemiologia 323
Podstawy genetyczne obrazu klinicznego 324
Wykrywanie i diagnostyka chorób lizosomalnych 324
Mukopolisacharydozy 325
Sfingolipidozy 326
Gangliozydozy 335
Glikoproteinozy 336
Mukolipidozy 337
12. DZIEDZICZNE SPASTYCZNE PARAPLEGIE Iwona Stępniak 341
13. ATAKSJE RDZENIOWO-MÓŻDŻKOWE I INNE CHOROBY WYWOŁANE ZMIANĄ LICZBY POWTARZALNYCH SEKWENCJI DNA Iwona Stępniak 349
Ataksje rdzeniowo-móżdżkowe dziedziczone autosomalnie dominująco 352
Charakterystyka kliniczna ataksji rdzeniowo-móżdżkowych z ekspansją powtórzeń nukleotydowych w kodujących regionach genów 353
Charakterystyka kliniczna poszczególnych typów ataksji rdzeniowo-móżdżkowych z ekspansją tripletów w kodujących regionach genów 353
Charakterystyka kliniczna ataksji rdzeniowo-móżdżkowych z ekspansją powtórzeń nukleotydowych w niekodujących regionach genów 356
Postępowanie terapeutyczne 359
Ataksje rdzeniowo-móżdżkowe dziedziczone autosomalnie recesywnie uwarunkowane innymi niż ekspansja powtórzeń tandemowych zmianami genetycznymi 360
14. ZESPOŁY OTĘPIENNE Agnieszka Gorzkowska 361
Wprowadzenie 361
Podział otępień 362
Rozpoznanie otępienia 365
Łagodne zaburzenia poznawcze 368
Choroba Alzheimera 371
Otępienie naczyniopochodne 378
Otępienie czołowo-skroniowe 382
Otępienia ciał Lewy’ego 386
Otępienie w przebiegu idiopatycznego wodogłowia normotensyjnego 391
Otępienie w chorobach prionowych 392
Otępienie w autoimmunologicznych zapaleniach mózgu 394
15. CHOROBY UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO Jarosław Sławek 397
Charakterystyka podstawowych zaburzeń ruchowych 398
Drżenie 398
Dystonia 398
Mioklonie 399
Pląsawica, atetoza i balizm 399
Tiki 399
Akatyzja 400
„Psychogenne” ruchy mimowolne 400
Choroba Parkinsona 400
Epidemiologia 400
Obraz kliniczny 401
Zaburzenia ruchowe i kryteria rozpoznania 401
Zaburzenia pozaruchowe 406
Różnicowanie 407
Patogeneza 408
Przebieg choroby 409
Czynnki ryzyka 411
Zagadnienia genetyczne 411
Leczenie 413
Leczenie farmakologiczne 413
Leczenie postaci zaawansowanych 416
Rehabilitacja 417
Postępujące porażenie ponadjądrowe 418
Rokowanie 418
Zanik wieloukładowy 421
Choroba Huntingtona 423
Drżenie samoistne 426
Zespół niespokojnych nóg 430
Dystonie 433
Epidemiologia 434
Obraz kliniczny i podział 434
Dystonia szyjna (dawniej kręcz karku) 435
Najczęstsze dystonie ogniskowe 435
Dystonia typu 1 (DYT1) 437
Kurcz powiek (blefarospazm) 437
Wybrane dystonie o podłożu genetycznym 437
Dystonia typu 5 (DYT5) 438
Dystonie typu 6 i 11 (DYT6 i DYT11) 439
Leczenie dystonii 439
Zespół Gillesa de la Tourette’a 439
16. CHOROBY NEURONU RUCHOWEGO I RDZENIA KRĘGOWEGO 443
Stwardnienie zanikowe boczne – Jan P. Mejnartowicz 443
Jamistość rdzenia kręgowego i jamistość opuszki – Karolina Kania, Alicja Kalinowska-Łyszczarz 450
Rdzeniowy zanik mięśni – Katarzyna Siutka 455
17. CHOROBY MIĘŚNI Joanna Cegielska 475
Wybrane miopatie nabyte 475
Zapalenia mięśni o podłożu autoimmunologicznym 475
Miopatie nabyte niezapalne o znanych przyczynach 479
Miopatia stanu krytycznego 481
Wybrane miopatie uwarunkowane genetycznie 482
Dystrofie mięśniowe postępujące 483
Dystrofinopatie 483
Dystrofie miotoniczne 486
Laminopatie/enwelopatie 488
Dystrofia twarzowo-łopatkowo-ramieniowa 490
Dystrofie obręczowo-kończynowe 491
Kanałopatie mięśniowe lub miotonie niedystroficzne 491
Miopatie wrodzone 492
Miopatie metaboliczne imitochondrialne 493
Diagnostyka laboratoryjna chorób mięśni 495
18. MIASTENIA I ZESPOŁY MIASTENICZNE Joanna Cegielska 499
Miastenia (miastenia rzekomoporaźna, choroba Erba iGoldflama) 500
Zespół miasteniczny Lamberta-Eatona 508
Botulizm 509
19. ZATRUCIA IZESPOŁY NIEDOBOROWE UKŁADU NERWOWEGO Wojciech Kozubski 513
Alkoholowy Zespół abstynencyjny 513
Objawy neurologiczne wzespole zależności alkoholowej 513
Wpływ alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy 513
Choroba Marchiafava-Bignami’ego 515
Encefalopatie alkoholowe 515
Pierwotne otępienie alkoholowe 515
Zespół Wernickego-Korsakowa 515
Alkoholowy zanik móżdżku 516
Amblyopia tytoniowo-alkoholowa 516
Polineuropatia alkoholowa 516
Zespół osmotycznej demielinizacji 517
Ostre zatrucie lekami opioidowymi 518
Wpływ farmakologicznych środków uzależniających na układ nerwowy 518
Wpływ przeciwbólowych i narkotycznych leków opioidowych na układ nerwowy 518
Ostre zatrucie lekami sympatykomimetycznymi 519
Uzależnienie od leków opioidowych i opioidowy Zespół abstynencyjny 519
Wpływ leków psychostymulujących na układ nerwowy 519
Inne substancje uzależniające 520
Uzależnienie od środków psychostymulujących i Zespół abstynencyjny 520
Pośredni wpływ substancji uzależniających na układ nerwowy 521
Choroba beri-beri 522
Niedobór witaminy B1: choroba beri-beri, Zespół Wernickego-Korsakowa 522
Zespoły niedoborowe układu nerwowego 522
Zespół Wernickego-Korsakowa 523
Niedobór witaminy B12 525
Niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego 525
Niedobór kwasu foliowego 527
Niedobór kwasu nikotynowego: pelagra 528
Niedobór witaminy B6 529
Niedobór witaminy E 529
20. CHOROBY INFEKCYJNE UKŁADU NERWOWEGO Aleksander Garlicki, Jacek Juszczyk, Alicja Kurnatowska, Paweł P. Liberski, Michał Owecki 531
Wprowadzenie – Jacek Juszczyk 531
Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – Aleksander Garlicki 532
Definicja 532
Etiologia 532
Epidemiologia 533
Patogeneza 534
Obraz kliniczny 535
Rozpoznanie 538
Rokowanie 539
Leczenie 540
Profilaktyka 542
Definicja 543
Etiologia i epidemiologia 543
Przewlekłe zaplenia opon mózgowo-rdzeniowych – Aleksander Garlicki 543
Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu 544
Zapalenia grzybicze ośrodkowego układu nerwowego 546
Definicja i etiologia 549
Kiła ośrodkowego układu nerwowego (neurosyphilis) – Aleksander Garlicki 549
Epidemiologia 550
Patogeneza 550
Obraz kliniczny 551
Diagnostyka i rozpoznanie 554
Rokowanie 554
Borelioza z Lyme/neuroborelioza – Michał K. Owecki 555
Leczenie 555
Metody zapobiegania 555
Przepisy prawne 555
Neuroborelioza 556
Diagnostyka 557
Postać późna boreliozy 557
Postać wczesna rozsiana boreliozy 557
Leczenie 558
Definicja 559
Etiologia i epidemiologia 559
Wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – Aleksander Garlicki 559
Obraz kliniczny 560
Definicja 562
Leczenie 562
Ostre wirusowe zapalenie mózgu – Aleksander Garlicki 562
Profilaktyka 562
Rokowanie 562
Etiologia i epidemiologia 563
Opryszczkowe zapalenie mózgu 563
Kleszczowe zapalenie mózgu 566
Etiologia 568
Zakażenie HIV i AIDS – Jacek Juszczyk 568
Epidemiologia 569
Patogeneza 569
Objawy kliniczne 570
Diagnostyka laboratoryjna zakażenia HIV 578
Leczenie 578
Choroby wywołane przez neurotoksyny bakteryjne – Aleksander Garlicki 579
Definicja 579
Epidemiologia 579
Etiopatogeneza 579
Tężec (tetanus) 579
Objawy 580
Rozpoznanie i różnicowanie 582
Leczenie 583
Definicja 585
Etiologia i patogeneza 585
Zatrucie jadem kiełbasianym (botulismus) 585
Epidemiologia 586
Obraz kliniczny 586
Rozpoznanie i profilaktyka 587
Choroby pasożytnicze – Paweł P. Liberski, Alicja Kurnatowska 588
Choroby wywołane przez pierwotniaki 588
Pierwotne amebowe zapalenie mózgu i opon/ziarniniakowe amebowe zapalenie mózgu 588
Malaria mózgowa 590
Toksoplazmoza 591
Choroby wywołane przez robaki (helminty) 593
Płazińce 593
Choroba Creutzfeldta-Jakoba i inne choroby wywołane przez priony – Paweł P. Liberski 596
Badanie neuropatologiczne 597
Teoria prionu 597
Kuru 598
Obraz kliniczny 598
Choroba Creutzfeldta-Jakoba 599
Kryteria kliniczne rozpoznawania postaci jatrogennej choroby Creutzfeldta-Jakoba 600
Kryteria kliniczne rozpoznawania postaci rodzinnej chorób wywoływanych przez priony (fCjD, GSS, FFI) 600
Prionopatia ze zmienną wrażliwością na proteazę 605
Choroba Gerstmanna-Strausslera-Scheinkera 608
Śmiertelna rodzinna bezsenność i śmiertelna sporadyczna bezsenność 608
21. CHOROBY NACZYNIOWE UKŁADU NERWOWEGO Marcin Wnuk, Tomasz Dziedzic, Joanna Pera, Wojciech Kozubski, Agnieszka Słowik 611
Definicja udaru niedokrwiennego mózgu. Uwagi wstępne 611
Udar niedokrwienny mózgu – Marcin Wnuk, Joanna Pera, Tomasz Dziedzic, Wojciech Kozubski, Agnieszka Słowik 611
Epidemiologia udaru niedokrwiennego mózgu 612
Patofizjologia udaru niedokrwiennego mózgu 613
Symptomatologia udaru niedokrwiennego mózgu 614
Choroba małych naczyń i udar zatokowy 618
Czynniki ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu 619
Ocena kliniczna i postępowanie z pacjentem z ostrym udarem niedokrwiennym mózgu 620
Badania neuroobrazowe 622
Badania pracowniane wykonywane w przypadku udaru niedokrwiennego mózgu 622
Badania biochemiczne i hematologiczne 627
Badania naczyniowe 628
Badania serca 629
Diagnostyka różnicowa udaru niedokrwiennego mózgu 630
Etiologia udaru niedokrwiennego mózgu 630
Inne badania 630
Leczenie w ostrym okresie udaru niedokrwiennego mózgu 634
Profilaktyka pierwotna udaru niedokrwiennego mózgu 641
Profilaktyka wtórna udaru niedokrwiennego mózgu 642
Rokowanie w udarze niedokrwiennym mózgu 643
Powikłania i następstwa udaru niedokrwiennego mózgu 645
Przemijające napady niedokrwienne mózgu (TIA) – Joanna Pera, Marcin Wnuk, Tomasz Dziedzic, Agnieszka Słowik 647
Krwotok śródmiąższowy mózgu – Tomasz Dziedzic, Marcin Wnuk, Joanna Pera, Agnieszka Słowik 650
Tętniaki ośrodkowego układu nerwowego i krwotok podpajęczynówkowy – Joanna Pera, Marcin Wnuk, Tomasz Dziedzic, Agnieszka Słowik 653
Zakrzepica żył i zatok żylnych mózgu – Tomasz Dziedzic, Marcin Wnuk, Joanna Pera, Agnieszka Słowik 659
22. NOWOTWORY OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO I NEUROLOGICZNE ZESPOŁY PARANOWOTWOROWE Dariusz J. Jaskólski, Sławomir Michalak 663
Epidemiologia 663
Obraz kliniczny 663
Nowotwory płata czołowego 665
Nowotwory płata skroniowego 666
Nowotwory płata ciemieniowego 667
Nowotwory płata potylicznego 667
Nowotwory pnia mózgu 667
Guzy wewnątrzczaszkowe 668
Nowotwory móżdżku 668
Nowotwory szeregu astrocytarnego 668
Glejak wielopostaciowy 669
Gwiaździak WHO 2° 669
Gwiaździak WHO 3° 669
Gwiaździak WHO 4° 669
Gwiaździak włosowatokomórkowy 671
Żółtakogwiaździak pleomorficzny 671
Nowotwory gleju skąpowypustkowego 672
Podwyściółkowy gwiaździak olbrzymiokomórkowy 672
Skąpodrzewiak (oligodendroglioma, WHO 2°) i skąpodrzewiak anaplastyczny (WHO 3°) 672
Nowotwory gleju wyściólkowego 673
Wyściółczaki nadnamiotowe 673
Wyściółczaki położone w kanale kręgowym 673
Wyściółczaki tylnej jamy 673
Nowotwory pochodzenia zarodkowego 674
Rdzeniak 674
Brodawczak splotu naczyniówkowego 675
Desmoplastyczny zwojakoglejak wieku dziecięcego 675
Dysembrioplastyczny nowotwór neuroepitelialny 675
Guzy neuronalne i neuroalno-glejowe 675
Nerwiak komórkowy ośrodkowy 675
Nowotwory splotu naczyniówkowego 675
Zwojak, zwojakoglejak 675
Nowotwory okolicy szyszynki 676
Pierwotny chłoniak ośrodkowego układu nerwowoego (PChOUN) 677
Nowotwory przerzutowe 679
Oponiak 680
Naczyniak krwionośny zarodkowy 681
Nerwiak osłonowy nerwu przedsionkowego 682
Guzy okolicy siodła tureckiego 683
Gruczolak przysadki mózgowej 684
Nowotwory kanału kręgowego 685
Neurologiczne zespoły paranowotworowe – Sławomir Michalak 687
Kryteria rozpoznania 688
Metody diagnostyczne 688
Neurologiczne zespoły paranowotworowe w obrębie ośrodkowego układu nerwowego 689
Zapalenie układu limbicznego 689
Opsoklonie/mioklonie 692
Zapalenie pnia mózgu 692
Choroba neuronu ruchowego 693
Podostra martwicza mielopatia 693
Neurologiczne zespoły paranowotworowe w obrębie obwodowego układu nerwowego 694
Podostra neuropatia czuciowa 694
Zespół sztywnego człowieka 694
Neuropatia czuciowo-ruchowa 695
Podostra neuropatia ruchowa 695
Zespół miasteniczny Lamberta-Eatona 695
Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe 696
23. STWARDNIENIE ROZSIANE I INNE ZESPOŁY DEMIELINIZACYJNE Robert Bonek, Ewa Krzystanek 699
Definicja i status nozologiczny 699
Stwardnienie rozsiane 699
Epidemiologia 700
Czynniki ryzyka 701
Immunopatogeneza i neuropatologia 702
Kryteria diagnostyczne 704
Objawy kliniczne 707
Fenotypy stwardnienia rozsianego i przebieg naturalny 710
Specjalne warianty kliniczne 717
Warianty kliniczne związane z aktywnością przebiegu stwardnienia rozsianego 717
Warianty kliniczne o przebiegu postępującym 725
Warianty kliniczne związane z wiekiem zachorowania 726
Badania diagnostyczne 727
Neuroobrazowanie 727
Potencjały wywołane 732
Płyn mózgowo-rdzeniowy 733
Badanie neuropsychologiczne 734
Biomarkery 734
Diagnostyka różnicowa 735
Leczenie 736
Leczenie a ciąża i karmienie piersią 742
Leczenie objawowe 742
Ciąża 749
Specjalne sytuacje życiowe 749
Szczepienia 749
Definicja i status nozologiczny 750
Epidemiologia 750
Zapalenie nerwów wzrokowych i rdzenia 750
Immunopatogeneza i neuropatologia 751
Kryteria diagnostyczne 751
Objawy kliniczne 752
Badania diagnostyczne 755
Neuroobrazowanie 755
Diagnostyka różnicowa 757
Choroby współistniejące 758
Leczenie 758
Leczenie modyfikujące przebieg choroby 758
Leczenie rzutu 758
Choroba związana z przeciwciałami przeciwko glikoproteinie mieliny oligodendrocytów 759
Czynniki ryzyka 759
Definicja i status nozologiczny 759
Epidemiologia 759
Immunopatogeneza i neurpatologia 760
Kryteria diagnostyczne 760
Fenotypy i przebieg MOGAD 762
Badania diagnostyczne 763
Diagnostyka różnicowa 764
Leczenie 764
Leczenie rzutu 764
Leczenie modyfikujące przebieg MOGAD 765
Podsumowanie 765
24. CHOROBY I ZESPOŁY OBJAWOWE OBWODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO Marta Lipowska 769
Neuroanatomia 769
Neuropatie – część ogólna 769
Rodzaje procesów patologicznych w nerwach obwodowych 770
Procesy naprawcze po uszkodzeniu nerwu obwodowego 772
Obraz kliniczny – objawy i kategorie neuropatii 773
Diagnostyka neuropatii 776
Inne badania laboratoryjne przydatne w diagnostyce neuropatii 778
Inne badania laboratoryjne 779
Neuropatie – część szczegółowa 781
Zespół Guillaina-Barrégo 781
Klasyczna demielinizacyjna postać GBS 782
Rzadsze odmiany GBS 783
Leczenie 784
Rozpoznawanie 784
Przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna 786
Wieloogniskowa neuropatia ruchowa 787
Inne postaci neuropatii cukrzycowej 789
Neuropatie w przebiegu cukrzycy 789
Przewlekła dystalna symetryczna polineuropatia 789
Postępowanie w neuropatii cukrzycowej 790
Neuropatie w przebiegu zapalenia naczyń 791
Neuropatie w przebiegu paraproteinemii 792
Neuropatia mocznicowa 793
Neuropatie genetycznie uwarunkowane 793
Polineuropatia stanu krytycznego 793
Dziedziczne neuropatie ruchowo-czuciowe – choroba Charcota-Mariego-Tootha (CMT) 794
Neuropatie w przebiegu porfirii 796
Neuropatia w przebiegu dziedzicznej amyloidozy transtyretynowej 797
25. USZKODZENIA NERWÓW CZASZKOWYCH Wojciech Kozubski 799
Nerw węchowy (nerw I) 799
Nerw wzrokowy (nerw II) 800
Zapalenie nerwu wzrokowego 800
Uszkodzenie toksyczne nerwu wzrokowego (toksyczna neuropatia wzrokowa) 802
Uszkodzenie uciskowe nerwu wzrokowego 802
Niedokrwienne uszkodzenie nerwu wzrokowego 803
Uszkodzenie pasma wzrokowego, promienistości wzrokowej i ośrodków korowych 803
Zanik nerwu wzrokowego 803
Nerwy zaopatrujące gałkę oczną – okoruchowy (nerw III), bloczkowy (nerw IV) i odwodzący (nerw VI) 804
Uszkodzenia nerwów gałkoruchowych z porażeniem mięśni zewnętrznych oka 804
Porażenia mięśni wewnętrznych oka 806
Nerw trójdzielny (nerw V) 807
Uszkodzenie nerwu trójdzielnego 807
Neuropatia nerwu trójdzielnego 808
Przedzwojowe i pozazwojowe uszkodzenie nerwu, patologia zwoju Gassera 808
Nerw twarzowy (nerw VII) 809
Nerwoból nerwu trójdzielnego i inne nerwobóle w zakresie twarzy, związane z nerwem trójdzielnym 809
Porażenie nerwu twarzowego 809
Samoistne porażenie nerwu twarzowego 810
Dyskinezy twarzy 812
Nerw przedsionkowo-ślimakowy (nerw VIII) 812
Uszkodzenia pnia nerwu przedsionkowo-ślimakowego 813
Uszkodzenie ośrodkowe drogi słuchowej i układu przedsionkowego 813
Nerw językowo-gardłowy (nerw IX) i nerw błędny (nerw X) 814
Nerw dodatkowy (nerw XI) 815
Nerw podjęzykowy (nerw XII) 816
26. URAZY GŁOWY I RDZENIA KRĘGOWEGO Dariusz J. Jaskólski 819
Epidemiologia 819
Klasyfikacja urazów głowy 819
Patologia i patofizjologia urazów głowy 819
Urazy głowy 819
Złamania 820
Zmiany wywołane urazem kontaktowym 820
Krwiak nadtwardówkowy 821
Krwiak podtwardówkowy 823
Urazy bezwładnościowe 823
Krwiak śródmózgowy 825
Stłuczenie mózgu i rozerwanie mózgu 826
Wtórne pourazowe uszkodzenie mózgu 826
Pourazowy obrzęk mózgu 827
Przemieszczenia wewnątrzczaszkowe i wklinowania 827
Napady padaczkowe po urazach głowy 828
Ocena stanu chorego 829
Postępowanie z chorym po urazie głowy 829
Ciężkość urazu głowy a planowanie dalszych działań 830
Opieka nad chorymi po ciężkich urazach głowy 830
Zwalczanie nadciśnienia wewnątrzczaszkowego 830
Postępowanie w przypadkach lekkiego i umiarkowanego urazu głowy 831
Epidemiologia 832
Mechanizm urazu rdzenia kręgowego 832
Następstwa urazów głowy 832
Ocena wyników leczenia chorych z urazami głowy 832
Pourazowy zespół podmiotowy 832
Urazy rdzenia kręgowego 832
Badania kliniczne 833
Ocena neurologiczna chorego po urazie rdzenia kręgowego 834
Postępowanie z chorym po urazie rdzenia kręgowego 836
27. PADACZKA Joanna Jędrzejczak 839
Epidemiologia padaczki 840
Anatomia patologiczna 841
Przyczyny padaczki 842
Napady z ogniskowym początkiem 843
Obraz napadu padaczkowego 843
Patofizjologia padaczki 843
Napady z ogniskowym początkiem bez zaburzonej świadomości 844
Napady z ogniskowym początkiem z zaburzoną świadomością 844
Napady z uogólnionym początkiem 845
Rozpoznanie padaczki 846
Badania pracowniane 847
Elektroencefalogram (EEG) 847
Techniki nauroobrazowania 847
Leczenie farmakologiczne 848
Leczenie padaczki 848
Podstawowe informacje i zalecenia dotyczące skutecznego leczenia 848
Leczenie chirurgiczne 851
Stan padaczkowy 852
Postępowanie natychmiastowe 853
Leczenie drugiego rzutu 854
Leczenie chorych z grup specjalnej troski 855
Stan padaczkowy lekooporny 855
Odstawienie leków 856
Diagnostyka różnicowa padaczki 857
Pierwsza pomoc 860
Zapobieganie padaczce 860
28. BÓLE I NEURALGIE W ZAKRESIE GŁOWY I TWARZY Wojciech Kozubski, Izabela Domitrz 863
Ogólna symptomatologia i podstawy diagnostyki bólów głowy 863
Epidemiologia migreny 866
Migrena 866
Obraz kliniczny migreny 867
Podział migreny 867
Czynniki prowokujące napad migreny 870
Migrena przewlekła i polekowy ból głowy 870
Patogeneza migreny 871
Powikłania migreny 874
Przebieg migreny 874
Postępowanie z chorym na migrenę 875
Ból głowy typu napięciowego 878
Epidemiologia bólu głowy typu napięciowego 878
Objawy kliniczne i rokowanie w bólu głowy typu napięciowego 878
Leczenie 879
Klasterowy ból głowy 880
Objawy kliniczne, rozpoznanie, diagnostyka różnicowa i patogeneza choroby 880
Trójdzielno-autonomiczne bóle głowy – klasterowy ból głowy i napadowa hemikrania 880
Leczenie 882
Napadowa hemikrania 883
Objawy kliniczne i diagnostyka napadowej hemikranii 883
Leczenie 884
Szyjnopochodny ból głowy 884
Ból głowy w dokonanym udarze niedokrwiennym 887
Ból głowy w przemijających napadach niedokrwiennych mózgu 887
Bóle głowy objawowe 887
Bóle głowy w chorobach naczyniowych ośrodkowego układu nerwowego 887
Ból głowy w krwotocznym udarze mózgu 888
Ból głowy w krwotoku podpajęczynówkowym 888
Bóle głowy w malformacjach naczyniowych 888
Bóle głowy w guzach śródczaszkowych 889
Bóle głowy w guzach śródczaszkowych i zmianach ciśnienia śródczaszkowego 889
Bóle głowy w zaburzeniach ciśnienia tętniczego 889
Zapalenie olbrzymiokomórkowe tętnic 889
Łagodne nadciśnienie śródczaszkowe 890
Bóle głowy w chorobach oczu 891
Bóle głowy w przebiegu chorób kości czaszki, oczu, uszu, zatok przynosowych i stawu skroniowo-żuchwowego 891
Choroba Pageta 891
Popunkcyjny ból głowy (zespół popunkcyjny) 891
Bóle głowy w chorobach uszu i zatok przynosowych 892
Zespół stawu skroniowo-żuchwowego 892
Bóle głowy w przebiegu infekcji ośrodkowego układu nerwowego 893
Ostre pourazowe bóle głowy 893
Pourazowe bóle głowy 893
Przewlekłe pourazowe bóle głowy 893
Nerwoból nerwu trójdzielnego 894
Nerwobóle w obrębie głowy i twarzy 894
Nerwoból nerwu językowo-gardłowego 895
Nerwoból nerwu potylicznego 896
Nerwoból po przebyciu zakażenia wirusem półpaśca (varicella–zoster) 897
29. ZAWROTY GŁOWY Michał Machała 899
Anatomiczne podstawy odbioru równowagi 900
Wywiad u chorego z zawrotami głowy 902
Badanie chorego z zawrotami głowy 903
Pacjent z nagłym epizodem ciągłych zawrotów głowy 905
Różnicowanie zawrotów głowy w zależności od obrazu klinicznego 905
Nawracające spontaniczne zawroty głowy 907
Położeniowe zawroty głowy 909
Przewlekłe zawroty głowy 911
30. ZESPOŁY OBJAWOWE UKŁADU NERWOWEGO POWSTAJĄCE W PRZYPADKACH UWIĘŹNIĘCIA Dariusz J. Jaskólski 913
Wiadomości ogólne 913
Zespół cieśni nadgarstka 914
Zespoły tunelowe kończyny górnej 914
Zespół mięśnia nawrotnego obłego 917
Zespół cieśni nerwu łokciowego w okolicy łokcia 918
Zespół nerwu międzykostnego przedniego 918
Zespół cieśni nerwu łokciowego w okolicy nadgarstka 921
Zespoły cieśni nerwu promieniowego 921
Neuropatia z uwięźnięcia galęzi powierzchownej nerwu promieniowego 922
Zespól nerwu międzykostnego tylnego 922
Zespół górnego otworu klatki piersiowej 922
Meralgia paraesthetica 924
Zespół cieśni nerwu nadłopatkowego 924
Zespoły tunelowe kończyny dolnej 924
Zespół tunelowy stępu 925
Nerwoból Mortona 926
Zespół mięśnia gruszkowatego 926
Zespoły cieśni nerwu strzałkowego wspólnego i jego gałęzi 926
Odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa 927
Zespoły korzeniowe 927
Odcinek szyjny kręgosłupa 934
Odcinek piersiowy kręgosłupa 937
31. WYBRANE OBJAWY NEUROLOGICZNE W CHOROBACH WEWNĘTRZNYCH Maria Łukasik 939
Napady padaczkowe 939
Zaburzenia metaboliczne 939
Choroby autoimmunologiczne 941
Choroby serca 942
Endokrynopatie 942
Intoksykacja 942
Choroby autoimmunologiczne 943
Ruchy mimowolne – drżenie 943
Zaburzenia metaboliczne 943
Zespół parkinsonowski 943
Drżenie polekowe 944
Intoksykacja 944
Ruchy mimowolne – dyskinezy (pląsawica, dystonia, atetoza, balizm) 944
Choroby autoimmunologiczne 945
Zaburzenia metaboliczne 945
Ataksja 946
Choroby infekcyjne 946
Mioklonie 946
Mioklonie polekowe 946
Zaburzenia metaboliczne 946
Zespół otępienny 947
32. OBJAWY PSYCHOPATOLOGICZNE I ZABURZENIA PSYCHICZNE W CHOROBACH UKŁADU NERWOWEGO Tomasz Sobów 949
Trudności rozpoznawania zaburzeń psychicznych w praktyce neurologicznej. Zaburzenia „czynnościowe” 950
Zaburzenia psychiczne a zaburzenia neurologiczne 950
Zaburzenia świadomości (majaczenie) 952
Zaburzenia psychiczne a ryzyko samobójstwa 952
Depresja „poudarowa” 954
Zaburzenia afektywne w przebiegu chorób neurologicznych 954
Depresja „pourazowa” 955
Depresja w przebiegu choroby Parkinsona 955
Depresja w przebiegu padaczki 955
Depresja i inne zaburzenia afektywne u chorych ze stwardnieniem rozsianym 956
Zaburzenia depresyjne w innych chorobach neurologicznych 956
Zaburzenia lękowe w chorobie Parkinsona 956
Zaburzenia lękowe w przebiegu chorób neurologicznych 956
Zaburzenia lękowe jako następstwo udaru mózgu 957
Zaburzenia lękowe jako następstwo urazowego uszkodzenia mózgu 957
Zaburzenia lękowe w padaczce 957
Zaburzenia lękowe u chorych z guzami mózgu 958
Zaburzenia lękowe w chorobach demielinizacyjnych 958
Zaburzenia lękowe w innych chorobach układu nerwowego 958
Zaburzenia psychotyczne w chorobie Parkinsona 958
Zaburzenia psychotyczne w przebiegu chorób neurologicznych 958
Zaburzenia psychotyczne w chorobie Huntingtona 959
Zaburzenia psychotyczne w padaczce 959
33. NEUROLOGICZNE OBJAWY NIEPOŻĄDANEGO DZIAŁANIA LEKÓW Monika Białecka 961
Wybrane objawy neurologiczne będące skutkiem niepożądanego działania leków 962
Zaburzenia mowy 962
Zaburzenia połykania 963
Zaburzenia chodu 964
Ataksja 966
Drżenie 966
Zaburzenia ruchowe 966
Zaburzenia ruchowe kojarzone z polekowym działaniami niepożądanymi leków w zakresie układu pozapiramidowego 968
Zespół parkinsonowski 971
Złośliwy zespół poneuroleptyczny 971
Zaburzenia poznawcze jako skutek niepożądanego działania leków 973
Zespół serotoninowy 973
Leki obniżające próg pobudliwości drgawkowej 978
Choroby naczyń mózgowych, występujące jako konsekwencje niepożądanego działania leków 980
Wybrane grupy leków, których stosowanie zwiększa ryzyko powikłań naczyniowych 980
34. ENCEFALOPATIE Maria Łukasik 985
Encefalopatia wrotna 985
Encefalopatia w przebiegu piorunującej niewydolności wątroby 988
Encefalopatia mocznicowa 989
Encefalopatia dializacyjna 991
Podializacyjne zaburzenia neurologiczne 991
Zespół dializacyjnych zaburzeń równowagi osmotycznej 992
Encefalopatia nadciśnieniowa 993
Krwiak podtwardówkowy 993
Zespół odwracalnej tylnej encefalopatii 994
Encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna 997
Encefalopatia hipoglikemiczna 998
Encefalopatia hiponatremiczna 999
Encefalopatia Hashimoto 1001