"Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy. Tom 1 i 2"
Identyfikator Librowy: 91493
Spis treści
DZIAŁ I. FARMAKOLOGIA OGÓLNA 24
CZĘŚĆ I. ELEMENTY FARMAKOLOGII OGÓLNEJ 26
1. Podstawowe pojęcia i zagadnienia związane z działaniem leków - Wojciech Kostowski 26
Definicja oraz krótki zarys historii farmakologii 26
Pochodzenie leku i fazy działania 27
Postacie leków o odmiennym powinowactwie tkankowym. Nośniki leków 29
Postacie leku o przedłużonym działaniu 29
Czynne metabolity leków. Prekursory leków (pro-drug) 30
Nazwy leków 30
Właściwości leków i rodzaje reakcji organizmu na ich działanie 31
Działania niepożądane i toksyczne leków 34
Kumulacja leków 34
Czynniki wpływające na działanie leków 35
Mechanizmy działania leków 35
Dawkowanie leków 36
Sposoby wprowadzania leków oraz ich wchłanianie i przenikanie do tkanek 39
Rozmieszczenie (dystrybucja) leków w organizmie 44
Biotransformacja leków w organizmie 46
Redystrybucja leków 46
Powstawanie metabolitów toksycznych (toksyfikacja leków) 49
Wydalanie leków i ich metabolitów z organizmu 52
Wydalanie przez nerki 52
Pozanerkowe wydalanie leków 53
Niepożądane i toksyczne działania leków 54
2.Losy leków w organizmie. Podstawy farmakokinetyki - Józef Meszaros 56
Podstawowe procesy farmakokinetyczne 57
Transport leku 57
Procesy enzymatyczne 59
Matematyczny opis procesów kinetycznych 60
Modele farmakokinetyczne. Pojęcie kompartmentu 64
Miejscowe i ogólne działanie leków 65
Wchłanianie leków 66
Drogi podania leku. Wchłanianie z różnych dróg podawania 67
Przewód pokarmowy 67
Droga wziewna 70
Wstrzyknięcie leku 70
Dystrybucja leku 71
Podanie naskórne 71
Bariery specjalizowane 73
Eliminacja leku 73
Stężenie leku jako wypadkowa procesów wchłaniania i eliminacji 79
Wchłanianie zerowego rzędu a przebieg stężenia leku 82
Długotrwały wlew dożylny 83
Wielokrotne podanie leku. Stan stacjonarny stężenia leku we krwi 83
CZĘŚĆ II. KOMÓRKOWE I MOLEKULARNE MECHANIZMY DZIAŁANIA LEKÓW 87
3. Receptory i wtórne przekaźniki - Jerzy Vetulani 87
Przekazywanie sygnałów chemicznych w świecie zwierząt 87
Receptory: aparaty do komunikacji komórki ze światem 87
Formalne teorie receptorowe 90
Powinowactwo, aktywność wewnętrzna, agoniści, antagoniści, antagoniści częściowi, agoniści odwrotni 92
Kompetycyjność i niekompetycyjność, odwracalność i nieodwracalność 93
Dynamiczna teoria receptora 95
Receptory rzeczywiste i ich klasyfikacja 95
Receptory zapasowe 95
Mechanizm działania receptorów 7TM - białka G 101
Niezdecydowanie w wyborze partnera 104
Niewierność receptorów 7TM białkom G 105
Białka modyfikujące aktywność receptora (RAMP) 107
Dimeryzacja i polimeryzacja receptorów 7TM 108
Interakcja na powierzchni komórki 108
Z czym naprawdę są sprzężone białka sprzężone z białkiem G 110
Regulacja aktywności receptora - desensytyzacja i down-regulacja 111
Wtórne przekaźniki - sygnały wewnątrzkomórkowe 113
Znaczenie badań receptorowych dla medycyny 115
4. Leki a kanały jonowe - Lucyna Antkiewicz-Michaluk 117
Kanał chlorkowy związany z receptorem GABA-A 118
Kanały jonowe związane z receptorami 118
Kanał wapniowy związany z receptorem NMDA 119
Kanały jonowe zależne od napięcia (potencjału) 120
Leki blokujące kanał wapniowy typu L 122
5. Leki a przekaźnictwo wewnątrzkomórkowe- Irena Nalepa 123
Interakcje receptorów metabotropowych z molekularnymi białkami opiekuńczymi - kon cepcja „farmakologicznych białek opiekuńczych" jako potencjalnych leków 126
Interakcje receptorów metabotropowych z innymi białkami 128
Białka regulujące aktywność białek G jako potencjalny cel dla leków 129
Kinazy białkowe 132
Charakterystyka rodziny kinazy białkowej C 133
Charakterystyka kinaz białkowych zależnych od Ca2* i kalmoduliny 134
Kinazy aktywowane mitogenami 136
Kinaza białkowa B 138
Kinazy zależne od cyklin 138
Białkowe kinazy tyrozynowe 139
„Sieć kinazowa" - integracja sygnału na kinazach MAP 140
Wpływ leków na przekaźnictwo wewnątrzkomórkowe: działanie leków przeciwdepresyjnych i litu 142
Elementy wewnątrzkomórkowego przekaznictwa jako potencjalne punkty uchwytu dla nowych leków 144
Inhibitory kinaz białkowych jako leki 144
Inhibitory syntezy cytokin (CSAIDs, cytokine-synthesis anti-inflamatory drugs) a leki przeciwzapalne 146
Inhibitory tyrozynowych kinaz białkowych a leki przeciwnowotworowe 148
6. Leki a inżynieria genetyczna - Ryszard Przewłocki, Barbara Przewłocka 150
Wstęp 150
Choroby uwarunkowane genetycznie 151
Pierwsze protokoły terapeutyczne 152
Terapia genowa 152
Drogi wprowadzania genów do komórek 153
Wektory adenowirusowe 154
Wektory retrowirusowe 154
Metody niewirusowe 155
Terapia antysensowa 156
Terapia prolekami - wprowadzanie genów wywołujących wybiórcze niszczenie komórek nowotworowych 157
Genetyczne komórkowe szczepionki przeciwnowotworowe 158
Geny oporności wielolekowej 159
Leki rekombinowane 159
Transdukcja genu HLA-B7 do komórek guza in situ 159
Erytropoetyna 160
Insulina 160
Somatotropina 160
Interferon α 161
Interferony 161
Szczepionka przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B 161
Interferon γ 162
Interferon β 162
Imigluceraza 163
Interleukina-2. Aldesleukina 163
Tkankowy aktywator plazminogenu 163
Hirudyna 164
Ludzkie rekombinowane czynniki stymulujące wzrost kolonii granulocytow (G-CSF) oraz granulocytów/makrofagów (GM-CSF) 164
Rekombinowana ludzka DNA-aza - dornaza 164
Czynnik VIII krzepnięcia krwi 165
CZĘŚĆ III. CZYNNIKI BIOLOGICZNE WPŁYWAJĄCE NA DZIAŁANIE LEKÓW 166
7. Zmiany działania leków uwarunkowane zaburzeniami ich kinetyki w stanach patologicznych - Krystyna Orzechowska-Juzwenko 166
Zaburzenia wchłaniania leków 166
Zaburzenia dystrybucji leków 168
Zaburzenia biotransformacji leków 170
Zaburzenia wydalania leków 175
8. Farmakogenetyka i farmakogenomika - Ryszard Przewłocki 180
Wprowadzenie 180
Cytochromy P450 181
Polimorficzna oksydacja mefenytoiny. Cytochrom CYP2C19 181
Polimorfizm oksydacji sparteiny/debrizochiny - cytochrom CYP2D6 182
Cytochrom CYP3A 183
Cholinoesterazy (esterazy cholinowe) 184
Tolbutamid. CYP2C9 184
Polimorficzna O-metylacja. O-metylotransferaza 185
Polimorficzna S-metylacja. S-metylotransferaza tiopuryny 185
Niedobór syntetazy glutationu. S-transferaza glutationowa 186
Polimorficzna N-acetylacja. N-acetylotransferaza 186
Metabolizm alkoholu. Dehydrogenaza 187
UDP-glukotransferaza 187
Farmakogenetyka a ośrodkowy układ nerwowy 188
Farmakogenetyka leków psychotropowych 188
Inne genetycznie uwarunkowane nietypowe reakcje na lek 189
Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej 189
Akatalazemia 190
Porfirię 190
Złośliwa hipertermia 190
Glikokortykosteroidy i ciśnienie wewnątrzgałkowe 191
Inne nietypowe reakcje na lek niezwiązane z enzymami i metabolizmem leku 191
Niedobór arantytrypsyny 191
Farmakogenomika 192
9. Elementy chronofarmakologii - AleksanderMrozikiewicz 193
Rytmy biologiczne a działanie leków 195
DZIAŁ II. FARMAKOLOGIA SZCZEGÓŁOWA 198
CZĘŚĆ IV. LEKI A OGÓLNE PROCESY REGULACYJNE I HOMEOSTAZA 200
10. Leki moczopędne - Sylwia Gajewska-Meszaros 200
Wydalanie sodu i wody przez nerki 200
Inhibitory anhydrazy węglanowej 203
Podział leków moczopędnych 203
Tiazydy i leki o zbliżonym działaniu (tiazydopodobne) 205
Leki tiazydopodobne 208
Diuretyki pętlowe 209
Diuretyki oszczędzające potas 211
Diuretyki osmotyczne 212
Roślinne leki moczopędne 213
Uzupełnianie niedoborów potasu 215
11. Leki stosowane w odczynach alergicznych - Bożena Tarchalska-Kryńskai 217
Histamina 217
Leki przeciwhistaminowe H1 220
Leki przeciwhistaminowe H1 I generacji 220
Leki przeciwhistaminowe H1 II generacji 224
Preparaty o przedłużonym działaniu I generacji 224
Kromony 230
Glikokortykosteroidy 231
Postępowanie w reakcji anafilaktycznej 232
12. Leki a lipidy krwi. Farmakoterapia miażdżycy- Wojciech Kostowski 233
Lipidy osocza, patomechanizm miażdżycy 233
Farmakoterapia miażdżycy 238
Leczenie miażdżycy za pomocą diety 238
Żywice wiążące kwasy żółciowe 240
Statyny, czyli inhibitory reduktazy hydroksymetylo-koenzymu A 241
Pochodne kwasu fibrynowego (fibraty) 243
Kwas nikotynowy (niacyna) 245
Inne leki zmniejszające stężenie cholesterolu 246
13. Nieopioidowe leki przeciwbólowe, leki stosowane w dnie oraz w leczeniu chorób reumatycznych - Witold S. Gumułka 247
Leki przeciwgorączkowe (antipyretica) 247
Paracetamol 249
Pochodne β-aminofenolu 249
Pochodne pirazolonu 251
Propacetamol 251
Fenylbutazon 253
Metamizol 253
Propyfenazon 254
Leki stosowane w leczeniu chorób reumatycznych 255
Niesteroidowe leki przeciwzapalne 255
Niesteroidowe leki przeciwzapalne I generacji 262
Salicylany 262
Pochodne kwasu fenylooctowego 264
Pochodne kwasu indolooctowego 266
Pochodne kwasu fenylopropionowego 267
Leki preferencyjnie hamujące COX-2 (NLPZ II generacji) 269
Pochodne kwasu fenamowego 269
Selektywne inhibitory COX-2 271
Celekoksib 272
Rofekoksib 274
Leki modyfikujące przebieg chorób reumatycznych 276
Leki stosowane w przypadkach reumatoidalnego zapalenia stawów o ciężkim przebiegu 278
Starsze leki modyfikujące przebieg choroby 279
Glikokortykosteroidy 282
Nowsze leki modyfikujące przebieg choroby 282
Leki stosowane w leczeniu dny 284
Kolchicyna 285
Leki hamujące biosyntezę kwasu moczowego 286
Leki stosowane w zapobieganiu i zwalczaniu hiperurykemii wywołanej podaniem leków cytostatycznych 287
Leki urikozuryczne 287
14. Leki a gospodarka węglowodanowa. Leczenie cukrzycy - Teresa Kasperska-Czyżykowa 289
Wstęp 289
Insulina 292
Rodzaje i właściwości preparatów insuliny 294
Dawkowanie 297
Powikłania i objawy niepożądane 299
Pochodne sulfonylomocznika 301
Mechanizm działania 302
Farmakokinetyka 303
Przeciwwskazania 304
Wskazania 304
Działania niepożądane 305
Zasady stosowania i dawkowanie 305
Interakcje 307
Niesulfonylomocznikowe leki zwiększające wydzielanie insuliny (glinidy) 307
Farmakokinetyka 308
Mechanizm działania 308
Wskazania 308
Dawkowanie 309
Działania niepożądane 309
Pochodne biguanidu 309
Przeciwwskazania 309
Farmakokinetyka 310
Mechanizm działania 310
Wskazania i dawkowanie 310
Objawy niepożądane 311
Przeciwwskazania 311
Inhibitory a-glukozydazy 312
Mechanizm działania 312
Farmakokinetyka 313
Przeciwwskazania 313
Wskazania i dawkowanie 313
Działania niepożądane 314
Leki zwiększające wrażliwość na insulinę (glitazony) 314
Farmakokinetyka 315
Mechanizm działania 315
Działania niepożądane 316
Przeciwwskazania 316
Wskazania i dawkowanie 316
15. Leki stosowane w zaburzeniach gospodarki wapniowej - Wojciech Kostowski 317
Parathormon 317
Kalcytonina 318
Witamina D3 318
Bifosfoniany 319
Sole wapnia i fluoru 319
Diuretyki tiazydowe 320
Hormony stosowane w osteoporozie i innych zaburzeniach układu kostnego 320
16. Leki stosowane w farmakoterapii otyłości- Wojciech Kostowski 321
Substancje endogenne regulujące spożywanie pokarmów 322
Podział środków farmakologicznych stosowanych w leczeniu otyłości 323
Leki o przeważającym działaniu na układ adrenergiczny 324
Leki o przeważającym działaniu ośrodkowym 324
Leki serotoninergiczne 325
Leki hamujące wchłanianie tłuszczu z przewodu pokarmowego 326
Leki zwiększające wydatek energetyczny organizmu 326
17. Autakoidy - Zbigniew S. Herman 328
Eikozanoidy 329
Działanie farmakologiczne prostaglandyn 332
Udział prostaglandyn w procesach fizjologicznych i patologicznych 332
Zastosowanie lecznicze prostaglandyn 333
Angiotensyna 334
Leki hamujące aktywność leukotrienów 334
Polipeptydy 334
Leki hamujące działania angiotensyny 335
Antagoniści receptorów angiotensyny II 336
Kininy osoczowe 336
Inne polipeptydy 337
5-Hydroksytryptamina 338
Agoniści i antagoniści receptorów serotoninowych 339
Agoniści receptorów 5-HT 339
Antagoniści receptorów 5-HT 339
Histamina 339
Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H1 341
Leki zapobiegające uwalnianiu histaminy i innych przekaźników alergicznych z tkanek 342
Cytokiny 343
Interferony 343
Interleukiny 343
CZĘŚĆ V. HORMONY I WITAMINY 344
18. Farmakologia hormonów przysadki i nadnerczy - Romuald Langwiński, Zdzisław Kleinrok 344
Hormony podwzgórzowe (przedprzysadkowe) 344
Hormon uwalniający kortykotropinę (CRH) 347
Hormony przedniego płata przysadki 347
Kortykotropina (hormon adrenokortykotropowy) 347
Ty reotropina (hormon tyreotropowy) 349
Folitropina 350
Lutropina 350
Gonadotropiny pozaprzysadkowe 351
Prolaktyna (hormon laktacyjny) 352
Somatotropina (hormon wzrostu) 353
Hormony tylnego płata przysadki 354
Hormony kory nadnerczy 356
Mineralokortykosteroidy 356
Glikokortykosteroidy 359
Równoważność dawek 366
Zależność działania od budowy chemicznej 366
Antagoniści kortykosteroidów 367
Toksyczność, działania niepożądane glikokortykosteroidów 368
19. Farmakologia tarczycy - Romuald Langwinski, Zdzisław Kleinrok 370
Biosynteza i metabolizm tyroksyny 370
Hormony tarczycy 370
Działanie tyroksyny i trijodotyroniny 371
Leki przeciwtarczycowe 373
Tioamidy 373
Inne leki przeciwtarczycowe 375
Jod i jego związki 376
Kalcytonina 377
20. Hormony płciowe - Romuald Langwinski, Zdzisław Kleinrok 379
Androgeny 379
Męskie hormony płciowe i steroidy anaboliczne 379
Antagoniści androgenów 382
Działania niepożądane 382
Steroidy anaboliczne 383
Działania niepożądane 386
Żeńskie hormony płciowe 386
Estrogeny 387
Działanie fizjologiczne i farmakologiczne 388
Mechanizm działania 388
Syntetyczne pochodne stilbenu 390
Leki o działaniu przeciwestrogennym 391
Progestageny (progestyny) 392
Syntetyczne progestageny 394
Działania niepożądane 397
Związki o działaniu przeciwprogesteronowym 398
21. Środki antykoncepcyjne - Romuald Langwinski, Zdzisław Kleinrok 399
22. Witaminy - Romuald Langwinski, Zdzisław Kleinrok 403
Witamina A 404
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach 404
Retinoidy 406
Witamina D 408
Witamina E 412
Witamina F 413
Witamina C 414
Witaminy rozpuszczalne w wodzie 414
Witamina B1 415
Witamina B2 417
Kwas pantotenowy 418
Witamina B6 419
Witamina PP 420
Biotyna 422
Preparaty wielowitaminowe 422
CZĘŚĆ VI. UKŁAD AUTONOMICZNY, OBWODOWY UKŁAD NERWOWY I MIĘŚNIE 424
23. Leki układu cholinergicznego. I. Leki cholinomimetyczne - Ewa Widy-Tyszkiewicz 424
Mechanizmy cholinergiczne 424
Receptory muskarynowe 426
Receptory nikotynowe 429
Leki cholinomimetyczne 431
Leki cholinomimetyczne bezpośrednie 433
Inhibitory acetylocholinoesterazy 434
Inhibitory działające bardzo krótko (5-15 min) 435
Inhibitory o krótkim działaniu 435
Odwracalne inhibitory 435
Nieodwracalne inhibitory 437
24. Leki układu cholinergicznego. II. Leki cholinolityczne - Ewa Widy-Tyszkiewicz 439
Działania niepożądane 443
Przeciwwskazania 443
Zatrucie atropiną 443
Leki pochodzenia naturalnego 444
Pochodne czwartorzędowe 444
Syntetyczne leki cłiolinolityczne 444
Pochodne trzeciorzędowe 445
Leki przeciwmuskarynowe działające selektywnie 446
25. Leki a zwoje układu autonomicznego - Ewa Widy-Tyszkiewicz 447
Leki pobudzające zwoje układu autonomicznego 448
Leki blokujące zwoje układu autonomicznego 450
26. Leki wpływające na mięśnie szkieletowe i przekaznictwo nerwowo-mięśniowe - Ewa Widy-Tyszkiewicz 451
Leki miorelaksujące 451
Leki działające presynaptycznie 453
Leki zwiotczające 453
Leki działające postsynaptycznie 454
Leki niedepolaryzujące złącza nerwowo-mięśniowe 454
Leki depolaryzujące złącza nerwowo-mięśniowe 456
27. Farmakologia układu adrenergicznego- Wojciech Kostowski 458
Receptory adrenergiczne 458
Receptory a i-adrenergiczne 460
Receptory a-adrenergiczne 460
Receptory cti-adrenergiczne 461
Receptory β-adrenergiczne 461
Zależność budowy chemicznej i działania amin katecholowych 462
Związki sympatykomimetyczne i adrenomimetyczne 463
Endogenne aminy katecholowe 464
Selektywni agoniści receptora a1 467
Leki sympatykomimetyczne o działaniu pośrednim 468
Selektywni agoniści receptora a2 468
Agoniści receptorów β-adrenergicznych o wybiórczym i niewybiórczym działaniu 469
Antagoniści receptorów ot 469
Antagoniści receptorów β-adrenergicznych. Leki β-adrenolityczne 470
28. Środki miejscowo znieczulające - Romuald Langwiński 473
Zastosowanie kliniczne 473
Mechanizm działania 474
Środki kurczące naczynia krwionośne 475
Charakterystyka środków miejscowo znieczulających 476
Kokaina 476
Estrowe środki miejscowo znieczulające 477
Estry i amidy 477
Amidowe środki miejscowo znieczulające 478
Inne środki miejscowo znieczulające 479
Działania niepożądane 480
29. Farmakologia mięśni gładkich. Leki spazmolityczne - Wojciech Kostowski 481
Mechanizmy komórkowe związane z działaniem leków spazmolitycznych 481
Kwas nikotynowy i jego pochodne 483
Leki spazmolityczne 483
Metyloksantyny 484
Pochodne piperazyny 484
Pochodne izochinoliny 485
Inne leki zwiotczające mięśnie gładkie 486
Leki kurczące mięsień maciczny (leki oksytotyczne) 486
Leki wpływające kurcząco na mięśnie gładkie 486
CZĘŚĆ VII. UKŁAD KRĄŻENIA. KREW 488
30. Leki hipotensyjne- Wojciech Kostowski 488
Podział leków przeciwnadciśnieniowych 490
Leki moczopędne 492
Ośrodkowe leki sympatykolityczne działające na receptory a2 493
Agoniści receptora L 499
Ośrodkowe leki hipotensyjne działające na receptory imidazolinowe 499
Leki wyzwalające odruch z chemoreceptorów 501
Leki blokujące zwoje układu współczulnego (leki ganglioplegiczne) 502
Leki wpływające na pozazwojowe neurony adrenergiczne 502
Leki a-adrenolityczne 505
Agoniści receptora dopaminergicznego DA1 507
Leki β-adrenolityczne 508
Leki o przeważającym działaniu bezpośrednim rozszerzającym naczynia krwionośne 509
Leki blokujące kanały wapniowe 511
Inhibitory konwertazy angiotensyny i antagoniści angiotensyny 513
Antagoniści receptora angiotensynowegoATi 517
31. Leki stosowane w stanach skurczowych obwodowych naczyń krwionośnych - Zbigniew S. Herman 518
Pochodne metyloksantyn 518
Uwodornione alkaloidy sporyszu 518
Analogi i połączenia kwasu nikotynowego 519
Inne leki 520
Leki stosowane w chorobach naczyń mózgowych 520
Leki stosowane w chorobach naczyń żylnych kończyn dolnych 521
Leki stosowane w żylakach odbytu 522
32. Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca - Zbigniew S. Herman 523
Azotany i azotyny 525
Leki β-adrenolityczne 529
Nieselektywne leki β-adrenolityczne 529
Leki β-adrenolityczne działające selektywnie 531
Leki porażające receptory ar oraz β-adrenergiczne 531
Leki blokujące kanały wapniowe 532
Inne leki 533
Leki aktywujące kanały potasowe 533
Zasady leczenia choroby niedokrwiennej serca 534
33. Leki β-adrenolityczne oraz leki blokujące kanały wapniowe - Wojciech Kostowski, Zbigniew S. Herman 535
Leki β-adrenolityczne 535
Receptory β-adrenergiczne. Zmiany adaptacyjne receptorów 535
Leki niewybiorcze i wybiórcze. Działanie agoantagonistyczne („wewnętrzne") 536
Klasyfikacja 540
Nowa generacja leków β-adrenolitycznych 541
Leki blokujące kanały wapniowe 542
Pochodne fenyloalkiloaminy 547
Pochodne 1,4-dihydropirydyny 548
Pochodne dihydropirydyny II generacji 548
Leki blokujące kanały wapniowe o działaniu nieswoistym 549
Pochodne benzotiazepiny 549
34. Leki przeciwarytmiczne - Zbigniew S. Herman 550
Klasyfikacja 552
Grupa I. Leki stabilizujące błony komórkowe 554
Grupa IA. Leki przedłużające czas trwania potencjału czynnościowego 554
Grupa IB. Leki zmniejszające czas trwania potencjału czynnościowego 556
Grupa IC. Leki niewpływające na czas trwania potencjału czynnościowego 558
Grupa II. Leki β-adrenolityczne 559
Grupa III. Leki zwiększające czas trwania potencjału błonowego 560
Leki blokujące kanały potasowe 562
Grupa IV. Leki blokujące kanały wapniowe 563
Działanie proarytmiczne leków stosowanych w arytmiach serca 564
Leki stosowane w zaburzeniach przewodzenia 565
35. Komórkowe mechanizmy działania leków na inotropizm serca - Wojciech Kostowski 567
Regulacja czynności skurczowej serca na poziomie komórkowym 567
Potencjał czynnościowy, depolaryzacja błony, sprzężenie elektromechaniczne 568
Mechanizm działania leków na ogniwa sprzężenia elektromechanicznego 570
Mechanizm działania glikozydów nasercowych 571
Mechanizm działania amin katecholowych 572
36. Leki o działaniu inotropowym - Zbigniew S. Herman 573
Glikozydy nasercowe 573
Leki działające inotropowo dodatnio 573
Działanie na mięsień sercowy 574
Wpływ na układ sercowo-naczyniowy 575
Losy w organizmie 576
Objawy zatrucia i leczenie 576
Interakcje 578
Wskazania do stosowania 578
Glikozydy nasercowe stosowane w lecznictwie 579
Przeciwwskazania 579
Inhibitory fosfodiesterazy 580
Inne leki działające inotropowo dodatnio 580
CZĘŚĆ VIII. KREW 581
37. Farmakologia krwi i układu krwiotwórczego. Preparaty krwi. Leki krwiozastępcze - Stanisław Maj 581
Preparaty komórkowe i ich zastosowanie 582
Preparaty krwi i leki krwiopochodne 582
Przeszczepianie macierzystych komórek hematopoetycznych 586
Preparaty osocza i preparaty osoczopochodne 588
Immunoglobuliny (gammaglobuliny) 589
Stężone preparaty czynnika IX 590
Stężone preparaty czynnika VIII 590
Stężone preparaty fibrynogenu 590
Antytrombina III 591
Stężone preparaty czynników zespołu protrombiny 591
Trombina 591
Hematyna 592
Koncentrat inhibitora ai-proteinazy 592
Koncentrat inhibitora Cl esterazy 592
Koncentrat rekombinowanego aktywowanego białka C 592
Leki krwiozastępcze 592
Leki krwiozastępcze przenoszące tlen 594
Roztwory elektrolitów 594
Lecznicza hemafereza 595
38. Leki wpływające na mechanizmy krzepnięcia krwi i hemostazy - Stanisław Maj 596
Leki stosowane w skazach krwotocznych 602
Leki działające miejscowo 603
Leki działające na naczynia krwionośne 603
Leki stosowane w skazach krwotocznych płytkowych 606
Leki stosowane w skazach krwotocznych wywołanych niedoborem osoczowych czynników krzepnięcia krwi 607
Patologiczne inhibitory krzepnięcia 612
Leki stosowane w nabytych osoczowych skazach krwotocznych 614
Leki hamujące fibrynolizę 616
Leki hamujące krzepnięcie krwi 618
Leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty) 619
Doustne antykoagulanty 624
Leki defibrynujące 627
Leki hamujące czynność płytek krwi 627
Leki trombolityczne i zwiększające fibrynolizę 634
39. Leki wpływające na hematopoezę - Stanisław Maj 641
Erytropoetyna 644
Granulocytopoetyczne czynniki wzrostowe 646
Czynniki immunomodulujące 648
Megakariocytowe czynniki wzrostowe 648
Interferony 649
Leki stosowane w chorobach układu czerwonokrwinkowego 651
Leki stosowane w niedokrwistości z niedoboru żelaza 652
Leki stosowane w niedokrwistościach megaloblastycznych 655
Niedobór witaminy B12 655
Niedobór kwasu foliowego 657
Inne leki stosowane w niedokrwistościach niedoborowych 659
Leczenie niedokrwistości autoimmunohemolitycznych 660
Leki stosowane w niedokrwistości aplastycznej 660
Leki stosowane w czerwienicy prawdziwej 662
Leki stosowane w methemoglobinemii 662
Leki stosowane w stanach nadmiaru żelaza w organizmie 662
Leki stosowane w chorobach układu białokrwinkowego 664
Leki stosowane w granulocytopenii 665
Leki stosowane w zaburzeniach jakościowych granulocytów 666
Leki stosowane w zespołach niewydolności immunologicznej 666
Leki immunosupresyjne 667
Leki stosowane w chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego 668
CZĘŚĆ IX. UKŁAD POKARMOWY 672
40. Farmakologia wydzielania żołądkowego - Józef Meszaros 672
Wprowadzenie 672
Inhibitory pompy protonowej 676
Leki hamujące wydzielanie kwasu solnego 676
Leki stosowane w chorobach zależnych od kwasu solnego 676
Leki zmniejszające kwaśność treści żołądkowej 676
Antagoniści receptora H2 678
Leki cholinolityczne 680
Leki neutralizujące 681
Inne leki stosowane w chorobie wrzodowej 683
Leki osłaniające 683
Selektywne leki osłaniające 684
Misoprostol 685
Współczesne zalecenia dotyczące leczenia choroby wrzodowej 686
Leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego 687
41. Leki przeczyszczające i zapierające - Józef Meszaros 689
Leki przeczyszczające 689
Środki zwiększające objętość mas kałowych (masowe) 689
Osmotyczne leki przeczyszczające 690
Środki kontaktowe 692
Środki zmiękczające kał 692
Olej rycynowy 692
Zasady stosowania leków przeczyszczających 693
Leki zapierające 694
Środki adsorpcyjne 695
Środki ściągające 695
Środki wpływające na mięśnie gładkie 696
Związki wapnia 696
Leki przeciwbakteryjne 697
42. Leki wymiotne, przeciwwymiotne i prokinetyczne - Józef Meszaros 698
Antagoniści receptora dopaminergicznego 699
Leki przeciwwymiotne 699
Antagoniści receptora histaminowego H1 701
Antagoniści receptora 5-HT3 702
Leki cholinolityczne 702
Antagoniści receptora NK1 703
Kanabinoidy 703
Leki wymiotne 707
Leki prokinetyczne 708
Antagoniści receptora dopaminergicznego 709
Leki działające na receptory serotoninergiczne 709
Agoniści receptora motilinowego 710
43. Leki wpływające na czynność zewnątrzwydzielniczą wątroby i trzustki - Wojciech Kostowski 712
Leki wpływające na metabolizm bilirubiny 712
Kwasy żółciowe 713
Leki wywołujące żółtaczkę zastoinową (cholestatyczną) 713
Leki żółciopędne 714
Leki żółciotwórcze 714
Leki wpływające na miąższ wątroby 715
Zewnątrzwydzielniczą czynność trzustki 715
CZĘŚĆ X. UKŁAD ODDECHOWY 717
44. Leki przeciwkaszlowe, wykrztuśne, sekretolityczne i mukolityczne - Bożena Tarchalska-Kryńskai 717
Leki przeciwkaszlowe 717
Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym 718
Leki przeciwkaszlowe pochodne alkaloidów opium 718
Leki wywołujące działanie euforyzujące i wywołujące szybkie uzależnienie 718
Leki niewykazujące wyraźnego działania euforyzującego, o słabych właściwościach uzależniających 719
Leki niewywołujące uzależnienia 719
Leki przeciwkaszlowe nieopioidowe o działaniu ośrodkowym 720
Preparaty złożone wykrztuśno-przeciwkaszlowe 720
Leki przeciwkaszlowe o działaniu obwodowym 721
Leki wpływające na zakończenia czuciowe w oskrzelach 721
Śluzy roślinne 721
Leki wykrztuśne i sekretolityczne 722
Leki wykrztuśne 723
Leki wykrztuśne o działaniu odruchowym 723
Leki wykrztuśne działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe 724
Leki sekretolityczne 726
Leki wykrztuśne zmieniające odczyn wydzieliny gruczołów oskrzelowych 726
Leki mukolityczne 727
Detergenty 729
Enzymy proteolityczne 729
45. Leki stosowane w astmie oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc - Bożena Tarchalska-Kryńskai 731
Leki pobudzające receptory β-adrenergiczne (leki β-adrenomimetyczne) 734
Leki rozkurczające mięśnie gładkie oskrzeli 734
Sposoby podawania leków β-adrenomimetycznych w astmie oskrzelowej 737
Leki cholinolityczne 738
Metyloksantyny 739
Teofilina 739
Inne metyloksantyny stosowane w leczeniu stanów spastycznych oskrzeli 743
Kromony 744
Leki zapobiegające reakcji alergicznej i hamujące alergiczne zapalenie 744
Glikokortykosteroidy 746
Glikokortykosteroidy podawane miejscowo do drzewa oskrzelowego 748
Glikokortykosteroidy o przedłużonym działaniu 749
Glikokortykosteroidy podawane doustnie w astmie oskrzelowej 749
Glikokortykosteroidy podawane dożylnie w leczeniu astmy oskrzelowej 750
Leki przeciwleukotrienowe 750
Antybiotyki 751
Inne leki wspomagające w leczeniu stanów skurczowych oskrzeli 751
Leki przeciwhistaminowe Hi 751
Leki wykrztuśne i mukolityczne 751
Postępowanie w ostrym napadzie duszności i w stanie astmatycznym 752
Przewlekła obturacyjna choroba płuc 752
Skorowidz 754
CZĘSC XI. OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY 832
46. Podstawy neuropsychofarmakologii - Wojciech Kostowski 832
Rola substancji neuroprzekaźnikowych w mechanizmach działania leków na ośrodkowy układ nerwowy 832
Monoaminy w ośrodkowym układzie nerwowym i ich rola w działaniu leków psychotropowych 833
Noradrenalina 833
Dopamina 836
5-Hydroksytryptamina i neurony serotoninergiczne 841
Acetylocholina i neurony cholinergiczne 844
Inne aminy w ośrodkowym układzie nerwowym 844
Aminokwasy w ośrodkowym układzie nerwowym 845
Histamina 845
Kwas y-aminomasłowy 845
Receptory GABA-ergiczne 847
Aminokwasy pobudzające 849
Glicyna 849
Neuropeptydy 850
Wazopresyna (ADH) i oksytocyna 850
Cholecystokinina (CCK) 851
Substancja P (SP) 851
Tyreoliberyna (TRH) i melanostatyna (MIF) 851
Endogenne peptydy opioidowe 852
Receptory opioidowe 854
Adenozyna 855
Podstawowe czynności ośrodkowego układu nerwowego, ich zaburzenia a mechanizmy działania leków psychotropowych 856
Procesy snu i czuwania 856
Czynności motywacyjno-popędowe i emocje 858
Odruchy warunkowe, pamięć i uczenie się 859
Układ nagrody 860
Klasyfikacja leków działających na ośrodkowy układ nerwowy 862
47. Leki uspokajające i nasenne - Wojciech Kostowski 864
Komórkowe mechanizmy działania leków nasennych 866
Leki uspokajające 866
Pochodne kwasu barbiturowego (barbiturany) 867
Roślinne leki uspokajające 867
Sole bromu 867
Barbiturany o krótkim i ultrakrótkim czasie działania 870
Barbiturany o długim czasie działania 871
Barbiturany o średnim czasie działania 871
Karbaminiany 872
Niebarbiturowe leki uspokajające i nasenne 872
Pochodne chinazolonu 872
Pochodne benzodiazepiny i leki o podobnym działaniu 873
Pochodne karbinolu 873
Pochodne tiazolu 873
48. Premedykacja i znieczulenie ogólne (anestezja) - Bogdan Kamiński 875
Leki uspokajające, przedwiekowe i nasenne 875
Premedykacja 875
Pochodne benzodiazepiny 876
Barbiturany 877
Leki cholinolityczne 877
Leki przeciwbólowe 877
Agoniści receptora α2-adrenergicznego 878
Leki przeciwwymiotne i neuroleptyczne 878
Dożylne środki anestetyczne 879
Znieczulenie ogólne (anestezja) 879
Działanie farmakologiczne 880
Zastosowanie kliniczne 881
Minimalne stężenie pęcherzykowe 883
Wziewne środki anestetyczne 883
Działanie farmakologiczne 884
Najczęściej stosowane anestetyki wziewne 885
Gazy stosowane w anestezjologii 889
Środki zwiotczające 890
49. Farmakologia układu pozapiramidowego - Wojciech Kostowski 891
Choroba Parkinsona 891
Mechanizmy neuronalne 894
Pląsawice 894
Leki cholinolityczne 895
Leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona 895
Lewodopa 896
Lewodopa i inhibitory dekarboksylazy DOPA 898
Leki działające na receptory dopaminergiczne 900
Nowe formy farmaceutyczne lewodopy 900
Agoniści receptorów dopaminergicznych 901
Inhibitory monoaminooksydazy B (MAO-B) 902
Inhibitory COMT 903
Leki stosowane w leczeniu pląsawicy 903
Choroba Wilsona 904
50. Leki przeciwpadaczkowe - Andrzej Członkowski 905
Pochodne hydantoiny 905
Pochodne iminostylbenu 907
Barbiturany 908
Pochodne kwasu walproinowego 910
Pochodne benzodiazepiny 911
Pochodne kwasu bursztynowego 912
Inne pochodne 913
Drgawki gorączkowe 915
Wybrane problemy terapeutyczne 915
Stan padaczkowy 916
Leczenie padaczki u kobiet w ciąży 917
51. Leki zwiotczające o rdzeniowym i ponadrdzeniowym mechanizmie działania - Wojciech Kostowski 918
Ośrodkowa regulacja napięcia mięśniowego 919
Mechanizm działania leków zwiotczających mięśnie szkieletowe 920
Leki o rdzeniowym i ponadrdzeniowym działaniu zwiotczającym 921
52. Leki anksjolityczne - Adam Płatnik 923
Wstęp 923
Pochodne benzodiazepiny 924
Mechanizmy działania 926
Agoniści receptorów benzodiazepinowych - nowe generacje leków różniące się selektywnością i siłą działania receptorowego 928
Pochodne benzodiazepiny - znaczenie farmakokinetyki w działaniach ośrodkowych 930
Pochodne benzodiazepiny - problemy związane ze stosowaniem 932
Agoniści receptorów serotoninergicznych 5-HT1A 935
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) 936
Perspektywy rozwoju farmakoterapii lęku 937
53. Leki neuroleptyczne - Wojciech Kostowski 939
Kierunki działania 939
Wpływ na procesy behawioralne 939
Wpływ na łaknienie 941
Wpływ na układy hormonalne 941
Adaptacyjne reakcje receptorowe a zaburzenia układu pozapiramidowego podczas stosowania leków neuroleptycznych 942
Działanie drgawkotwórcze 942
Działanie hipotermiczne 942
Działanie przeciwbólowe 942
Działanie przeciwwymiotne 942
Leki neuroleptyczne a peptydy opioidowe 942
Dopaminergiczna koncepcja schizofrenii a działanie leków neuroleptycznych 943
Mechanizm działania przeciwpsychotycznego-uwagi ogólne 944
Receptory dopaminergiczne a działanie leków neuroleptycznych 946
Inne działania receptorowe. Rola GABA 947
Wpływ na receptory cholinergiczne 947
Wpływ na receptory α1-adrenergiczne 947
Ogólna charakterystyka leków neuroleptycznych na przykładzie chlorpromazyny 948
Podział leków neuroleptycznych 948
Działania niepożądane chlorpromazyny i innych leków neuroleptycznych 949
Interakcje chlorpromazyny i innych leków neuroleptycznych z innymi grupami leków 950
Inne fenotiazynowe leki neuroleptyczne z grupy alifatycznej 951
Toksyczność leków neuroleptycznych 951
Pochodne fenotiazyny z pierścieniem piperazynowym 952
Pochodne fenotiazyny z pierścieniem piperydynowym 952
Pochodne tioksantenu 954
Pochodne butyrofenonu 955
Pochodne difenylobutylopiperydyny 957
Pochodne benzamidu 958
Pochodne indolu 958
„Atypowe" leki neuroleptyczne 959
54. Leki przeciwdepresyjne - Wojciech Kostowski 964
Neurofizjologiczne i neurochemiczne aspekty chorób afektywnych 964
Depresja, leki przeciwdepresyjne a oś podwzgórze-przysadka-nadnercza 965
Zmiany neurodegeneracyjne w stresie i depresji a mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych 966
Mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych na procesy neuroprzekaźnictwa 967
Działanie jednorazowych dawek leków przeciwdepresyjnych 968
Receptory adrenergiczne 971
Zmiany występujące po długotrwałym podawaniu leków przeciwdepresyjnych 971
Receptory 5-HT 972
Podział leków przeciwdepresyjnych 973
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne 974
Inhibitory monoaminooksydazy 976
Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny 978
Interakcje trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych i inhibitorów MAO z innymi lekami 979
Antagoniści i agoniści receptorów 5-HT1A 980
Nowe leki przeciwdepresyjne 980
Działania złożone, modulujące neuroprzekaźnictwo 5-HT w kierunku preferencyjne go działania na receptor postsynaptyczny 5-HT1A 981
Leki o selektywnym działaniu na proces wychwytu noradrenaliny lub serotoniny 982
Tianeptyna. Leki zmniejszające następstwa stresu 982
Leki stosowane w profilaktyce chorób afektywnych 983
Leki przeciwdepresyjne a cytokiny 984
Leki przeciwdepresyjne a czynniki neurotroficzne 984
Leki przeciwdepresyjne a wtórne przekaźniki, kinazy białkowe i czynniki transkrypcyjne 984
Perspektywy rozwoju farmakoterapii depresji 984
55. Leki nootropowe i prokognitywne. Farmakoterapia choroby Alzheimera - Jerzy Vetulani 985
Neurobiologiczne podstawy pamięci 987
Leki wspomagające uczenie się 990
Leki stosowane w celu wspomagania osłabionej pamięci u osób w podeszłym wieku 992
Farmakoterapia otępień 994
Obecne metody farmakoterapii choroby Alzheimera 996
Perspektywy farmakoterapii choroby Alzheimera 998
Próby leczenia przyczynowego 999
Niektóre inne możliwości hamowania rozwoju choroby Alzheimera 1000
56. Perspektywy farmakoterapii chorób neurodegeneracyjnych - Wojciech Danysz, Monika Sopala 1001
Mechanizmy powstawania chorób neurodegeneracyjnych 1002
Dysfunkcja mitochondriów i stres oksydacyjny 1008
Śmierć komórkowa 1009
Reakcja zapalna i odpowiedź autoimmunologiczna 1009
Leczenie regeneracyjne 1010
57. Leki psychostymulujące i psychodysleptyczne - Adam Płażniki 1012
Leki psychostymulujące 1012
Działania ośrodkowe 1014
Mechanizmy neuroprzekaźnikowe 1014
Tolerancja i sensytyzacja działań ośrodkowych 1015
Koncepcja mechanizmu zaburzeń psychotycznych 1016
Działania anorektyczne 1017
Metabolizm i działania obwodowe 1018
Wskazania terapeutyczne 1019
Działania niepożądane 1020
Środki psychodysleptyczne 1020
58. Opioidowe leki przeciwbólowe - Witold S. Gumułka 1025
Patofizjologia bólu 1025
Podział leków przeciwbólowych 1026
Endogenne opioidy 1027
Podział leków mających powinowactwo do receptorów opioidowych 1028
Morfina i inne alkaloidy opium 1029
Opioidowe leki przeciwbólowe typu morfiny 1029
Leki syntetyczne 1042
Pochodne morfinanu 1042
Pochodne piperydyny i podobne 1043
Fentanyl i jego analogi 1045
Pochodne 4,4-difenyloheptanonu 1049
Leki agoantagonistyczne 1050
Pochodne difenyloizopentanolu 1050
Pochodne benzmorfanu 1051
Pochodne fenantrenu 1052
Leki antagonistyczne mające agonistyczną składową działania 1054
Leki „czysto" antagonistyczne 1055
59. Uzależnienia lekowe i strategie farmakoterapii - Przemysław Bieńkowski 1058
Neuroanatomiczne podłoże uzależnień 1059
Molekularne podłoże uzależnień 1060
Neuroprzekaźnikowe i receptorowe podłoże uzależnień 1060
Strategie farmakoterapii uzależnień 1062
60. Alkohol etylowy i inne alkohole - Wojciech Kostowski 1063
Ogólna charakterystyka alkoholu etylowego 1063
Pojęcie tolerancji i zależności fizycznej 1063
Komórkowe mechanizmy tolerancji 1065
Zespół abstynencyjny 1065
Neuroprzekaźnikowe i komórkowe mechanizmy działania alkoholu etylowego 1067
Receptor NMDA i GABA-A 1067
Kanały wapniowe 1068
Molekularne aspekty działania alkoholu 1068
Receptory nikotynowe i 5-HT3 1068
Produkty kondensacji aldehydów z aminami biogennymi 1069
Aldehyd octowy 1070
Biologiczne i farmakologiczne właściwości alkoholu etylowego 1070
Ostre zatrucie alkoholem etylowym 1071
Psychozy alkoholowe. Powikłania somatyczne i neurologiczne 1072
Interakcje etanolu z lekami 1073
Istota uzależnienia 1074
Mechanizm uzależnienia od alkoholu 1074
Metabolizm alkoholu 1074
Farmakoterapia zespołów abstynencyjnych 1076
Leki stosowane w farmakoterapii osób uzależnionych od alkoholu 1076
Leczenie odwykowe awersyjne (uczulające) 1077
Leki zmniejszające picie alkoholu i nawroty picia 1077
Leki zmniejszające głód alkoholowy i nawroty picia 1078
Alkohol metylowy i glikol etylenowy 1079
CZĘŚĆ XII. ZAKAŻENIA I INWAZJE PASOŻYTNICZE 1081
61. Leki przeciwwirusowe - Wojciech Kostowski 1081
Podstawowe leki przeciwwirusowe 1082
Amantadyna i jej pochodne 1084
Leki hamujące odwrotną transkryptazę. Farmakoterapia AIDS 1084
Inhibitory proteazy HIV 1087
Inhibitory neuraminidazy 1088
PoliterapiaAIDS 1088
Interferon α 1089
Inne leki 1090
62. Środki odkażające i antyseptyczne - Józef Meszaros 1091
Kwasy i zasady 1093
Środki utleniające 1095
Chlorowce i pochodne chlorowców 1096
Jod i jodofory 1096
Chlor i chlorofory 1097
Alkohole 1098
Aldehydy 1099
Fenole 1100
Metale ciężkie i ich sole 1101
Związki powierzchniowo czynne (detergenty) 1103
Barwniki 1104
Pochodne 8-hydroksychinoliny 1105
Biguanidy 1106
Mupirocyna 1107
Tlenek etylenu 1107
63. Inne syntetyczne leki chemloterapeutyczne - Józef Meszaros 1109
Pochodne nitroimidazolu 1109
Pochodne nitrofuranu 1111
Chinolony przeciwbakteryjne 1113
Fluorowane chinolony 1114
Fluorochinolony II generacji 1118
Fluorochinolony III generacji 1119
Fluorochinolony IV generacji 1119
Miejsce fluorochinolonów w lecznictwie 1120
64. Sulfonamidy i sulfony - Wojciech Rewerski, Krzysztof J. Filipiak 1122
Sulfonamidy - charakterystyka ogólna 1122
Preparaty złożone sulfonamidów i inhibitorów reduktazy kwasu dihydrofoliowego 1126
Sulfony 1127
Podsumowanie 1128
65. Penicyliny - Wojciech Rewerski, Krzysztof J. Filipiak 1129
Penicyliny naturalne 1134
Penicyliny izoksazolilowe 1135
Aminopenicyliny 1136
Karboksy penicyliny 1138
Ureidopenicyliny 1139
Inhibitory β-laktamaz 1140
Penicyliny oporne na β-laktamazy wytwarzane przez bakterie Gram-dodatnie 1140
Podsumowanie 1141
66. Cefalosporyny i cefamycyny - Wojciech Rewerski, Krzysztof J. Filipiak 1142
Cefalosporyny I generacji 1145
Cefalosporyny II generacji 1145
Cefalosporyny III generacji 1146
Cefalosporyny IV generacji 1149
Cefamycyny 1149
Podsumowanie 1150
67. Karbapenemy i monobaktamy - Wojciech Rewerski, Krzysztof J. Filipiak 1151
Karbapenemy 1151
Monobaktamy 1153
Podsumowanie 1154
68. Makrolidy i linkozamidy - Wojciech Kostowski 1155
Makrolidy 1155
Najważniejsze makrolidy 1157
Nowsze makrolidy 1159
Linkozamidy 1160
69. Antybiotyki aminoglikozydowe - Wojciech Rewerski, Krzysztof J. Filipiak 1163
70. Tetracykliny, antybiotyki peptydowe i inne antybiotyki - Wojciech Rewerski, Krzysztof J. Filipiak 1168
Tetracykliny 1168
Tetracykliny naturalne 1168
Tetracykliny modyfikowane 1171
Antybiotyki peptydowe 1172
Streptograminy 1172
Peptydy cykliczne 1173
Antybiotyki glikopeptydowe 1174
Inne antybiotyki 1175
Nowe klasy antybiotyków 1177
71. Leki stosowane w leczeniu gruźlicy- Maria Korzeniewska-Kosela 1178
Zasady leczenia gruźlicy 1179
Główne leki przeciwprątkowe 1181
Leki uzupełniające 1185
Leczenie gruźlicy u kobiet w ciąży i podczas laktacji 1187
Leczenie chorób wywołanych przez prątki niegruźlicze 1188
Leczenie gruźlicy u chorych z chorobami nerek i dializowanych 1188
Leczenie gruźlicy u chorych z uszkodzeniem wątroby 1188
72. Leki przeciwgrzybicze - Wojciech Rewerski, Krzysztof J. Filipiak 1190
Antybiotyki przeciwgrzybicze 1190
Syntetyczne leki przeciwgrzybicze 1193
Inne miejscowo działające środki o aktywności przeciwgrzybiczej 1196
Nowe leki przeciwgrzybicze 1196
73. Leki przeciwpierwotniakowe - Zbigniew Szreniawski 1197
Leki stosowane w zimnicy 1197
Leki stosowane w zakażeniach pełzakami i rzęsistkami 1201
Giardiaza 1204
Leiszmanioza 1205
Rzęsistkowica pochwy 1205
Trypanosomoza 1206
74. Leki stosowane w zakażeniach organizmami wielokomórkowymi (robaki, stawonogi) - Wojciech Kostowski 1208
Leki stosowane przeciw przywrom 1208
Zakażenia płazińcami 1208
Leki stosowane w zakażeniach tasiemcami 1214
Nowsze leki stosowane przeciw przywrom 1214
Leki stosowane w zakażeniach nicieniami 1216
Zakażenia robakami obłymi 1216
Choroby wywoływane przez stawonogi pasożytnicze 1219
Leki stosowane przeciwko stawonogom pasożytniczym 1220
CZĘŚĆ XIII. LEKI UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO I LEKI PRZECIWNOWOTWOROWE 1221
75. Farmakologia układu immunologicznego - Bożena Tarchalska-Kryńska 1221
Leki immunostymulujące 1222
Szczepionki 1222
Endogenne substancje immunostymulujące 1224
Preparaty pochodzenia roślinnego 1225
Leki immunosupresyjne 1226
Leki wykazujące dodatkowo działanie immunostymulujące 1226
Syntetyczne związki o charakterze immunostymulującym 1226
76. Leki przeciwnowotworowe - Krystyna Orzechowska-Juzwenko 1231
Zasady chemioterapii nowotworów 1231
Leki alkilujące 1235
Leki przeciwnowotworowe 1235
Pochodne iperytu azotowego 1237
Estry kwasu sulfonowego 1239
Etylenoiminy 1239
Pochodne nitrozomocznika 1240
Triazeny 1241
Inne leki alkilujące 1242
Antagoniści kwasu foliowego 1243
Antymetabolity kwasu foliowego, pirymidyn, puryn, analogi nukleozydów 1243
Antagoniści pirymidyn 1246
Pochodne fluoropirymidyny do podawania doustnego, tzw. doustne fluoropirymi dyny 1247
Analogi nukleozydów 1249
Antagoniści puryn 1249
Inhibitory topoizomerazy 1253
Antracykliny 1256
Antybiotyki cytostatyczne 1256
Inne antybiotyki 1259
Alkaloidy 1260
Taksoidy 1262
Enzymy 1266
Hormony 1266
Lignany 1266
Inne leki przeciwnowotworowe 1268
Najnowsze leki przeciwnowotworowe 1270
Wielolekowa chemioterapia nowotworów 1271
Immunoterapia nowotworów 1273
Terapia genowa 1275
CZĘŚĆ XIV. LEKI O DZIAŁANIU MIEJSCOWYM. ŚRODKI CIENIUJĄCE 1276
77. Leki o działaniu miejscowym - Zdzisław Kleinrok, Romuald Langwiński 1276
Leki stosowane w ogólnym leczeniu chorób skóry 1276
Leki i środki stosowane w miejscowym leczeniu chorób skóry 1277
Środki wywołujące martwicę tkanek 1278
Środki wywołujące przekrwienie skóry 1278
Leki „redukujące" 1279
Leki i środki przeciwzapalne 1279
Środki przeciwbakteryjne 1279
Środki używane do odkażania ran i błon śluzowych 1280
Środki używane do odkażania skóry nieuszkodzonej 1280
Leki przeciwgrzybicze 1281
Leki hamujące wydzielanie potu 1282
Leki zwiększające wydzielanie potu 1282
Środki przeciwświerzbowe 1282
Dezodoranty 1283
78. Środki cieniujące - Romuald Langwiński 1284
Środki cieniujące negatywne 1284
Środki cieniujące pozytywne 1285
Środki używane do rentgenodiagnostyki przewodu pokarmowego 1285
Sposób podania środka cieniującego 1285
Środki używane do cholecystografii i cholangiografii 1286
Środki używane do urografii 1287
Środki używane do angiografii 1288
Niejonowe środki cieniujące 1288
Środki używane do innych celów 1289
Środki stosowane przy badaniu rezonansu magnetycznego 1291
Działania niepożądane związane ze stosowaniem środków cieniujących 1293
Środki cieniujące stosowane w ultrasonografii 1293
DZIAŁ III. ELEMENTY FARMAKOLOGII KLINICZNEJ I FARMAKOTERAPII 1294
CZĘŚĆ XV. ZASADY FARMAKOTERAPII. WYBRANE ZAGADNIENIA 1296
79. Podstawy farmakologii klinicznej - Zbigniew S. Herman 1298
Farmakokinetyka kliniczna 1299
Podstawowe pojęcia 1300
Podstawowe parametry farmakokinetyczne o znaczeniu klinicznym 1301
Farmakogenetyka 1302
Terapia kontrolowana i metody oceny klinicznej leków u człowieka 1303
Interakcje leków 1306
Farmakoekonomika 1307
Farmakologia społeczna 1307
80. Interakcje leków - Paweł Krząścik 1309
Interakcje farmaceutyczne 1310
Interakcje farmakokinetyczne 1311
Interakcje wpływające na wchłanianie leków 1311
Interakcje modyfikujące dystrybucję leków 1312
Interakcje modyfikujące metabolizm leków 1313
Interakcje modyfikujące wydalanie leków 1316
Interakcje farmakodynamiczne 1317
81. Zasady kontrolowanego badania leków - Waldemar Janiec 1328
Kontrola właściwości farmaceutycznych leku 1328
Badania toksykologiczno-farmakologiczne 1329
Kontrolowane badania kliniczne leku 1330
Kwalifikowanie osób do badania leku 1332
Zgoda komisji etycznej na przeprowadzenie badań klinicznych leku 1332
Przeprowadzenie badań klinicznych leku 1333
Badania kliniczne leku u dzieci i u osób w podeszłym wieku 1334
Fazy badań klinicznych leku 1334
Nadzór nad prowadzonymi badaniami klinicznymi leku 1334
Badania kliniczne leków odtwórczych 1335
Nadzór nad bezpieczeństwem stosowania leków (pharmacovigilance) 1337
82. Zasady oceny skuteczności leków - Jacek Spławiński, Jerzy Kuźniar Tadeusz Chruściel, Wiktor Bojar 1339
Wprowadzenie 1339
Badanie kliniczne leku 1343
Zasady etyczne 1344
Zasady badań konfirmujących 1345
83. Elementy farmakoekonomiki - Józef Meszaros 1354
Rodzaje analizy farmakoekonomicznej 1358
Poszerzona analiza danych 1363
CZĘŚĆ XVI. ZASADY FARMAKOTERAPII. WYBRANE ZAGADNIENIA 84. Zasady farmakologicznego leczenia nadciśnienia tętniczego - Marek Sznajderman 1365
Ogólne zasady leczenia hipotensyjnego 1366
Leki moczopędne (diuretyki) 1368
Leki β-adrenolityczne 1369
Leki niewybiórcze (nieselektywne) 1370
Leki α-adrenolityczne (blokujące receptory α) 1371
Wybiórcze leki β-adrenolityczne 1371
Leki blokujące receptory adrenergiczne o złożonym mechanizmie działania 1372
Leki blokujące kanały wapniowe 1373
Pochodne dihydropirydyny 1373
Werapamil 1375
Diltiazem 1376
Inhibitory konwertazy angiotensyny 1376
Leki blokujące receptory dla angiotensyny II 1377
Leki o ośrodkowym mechanizmie działania 1378
Leczenie skojarzone 1379
Leki bezpośrednio rozszerzające tętniczki 1379
Leczenie nadciśnienia u chorych w starszym wieku 1380
Leczenie nadciśnienia ze wskazań doraźnych 1383
Leki rozszerzające tętniczki 1383
Leki hamujące aktywność układu współczulnego 1385
Nowe kierunki leczenia 1386
85. Zasady farmakologicznego leczenia choroby niedokrwiennej serca - Danuta Liszewska-Pfejfer 1387
Ogólne zasady postępowania terapeutycznego w chorobie wieńcowej 1388
Leczenie stabilnej choroby wieńcowej 1389
Leki hamujące agregację płytek krwi 1389
Leki hipolipemizujace 1391
Azotany 1392
Molsidomine 1394
Leki β-adrenolityczne 1395
Leki blokujące kanały wapniowe 1398
Leczenie farmakologiczne dławicy piersiowej: łączenie leków wieńcowych 1401
Inhibitory konwertazy angiotensyny 1403
Leki o działaniu metabolicznym i cytoprotekcyjnym 1404
Leczenie niestabilnej choroby wieńcowej 1405
Azotany i leki zwalczające ból 1406
Leki hamujące agregację płytek krwi 1407
Heparyna i inhibitory trombiny 1408
Antagoniści receptorów płytkowych GP Ilb/IIIa 1409
Inhibitory konwertazy angiotensyny 1410
Leki blokujące kanały wapniowe 1410
Leki α-adrenolityczne 1410
Statyny 1410
Leczenie świeżego zawału serca 1411
Leczenie fibry nolityczne 1412
Leki wspomagające 1415
86. Zasady farmakologicznego leczenia zaburzeń rytmu serca - Franciszek Walczak 1418
Leki przcciwarytmiczne 1421
Podział leków uwzględniający wpływ na układ przewodzący serca 1423
Wpływ na automatyzm węzła zatokowo-przedsionkowego 1423
Wpływ na dodatkowy szlak przewodzenia przedsionkowo-komorowego 1424
Wpływ na próg stymulacji serca 1424
Szybkie rytmy przedsionkowe u osób bez dodatkowego szlaku przewodzenia 1425
Szybkie rytmy zatokowe 1425
Migotanie przedsionków 1427
Trzepotanie przedsionków 1427
Zapobieganie nawrotom 1429
Napadowy częstoskurcz przedsionkowo-węzłowy 1431
Zespół Wolffa, Parkinsona i White'a (WPW) 1432
Częstoskurcz przedsionkowo-komorowy z długim odstępem R-P' 1434
Komorowe zaburzenia rytmu 1434
Monomorficzny częstoskurcz komorowy u osób bez jawnej organicznej choroby serca 1435
Monomorficzny częstoskurcz komorowy u osób z jawną organiczną chorobą serca 1436
Częstoskurcz komorowy zwany torsadą lub baletem serca u chorych z wrodzonym zespołem wydłużonego odstępu QT 1437
Migotanie komór 1437
Wpływ profibrylacyjny leków przeciwarytmicznych 1438
Częstoskurcz komorowy zwany torsadą lub baletem serca u chorych z nabytym zespołem wydłużonego odstępu QT 1440
Interakcje korzystne i wynikające z nich możliwości kojarzenia leków 1441
Interakcje leków przeciwarytmicznych z innymi lekami stosowanymi w zaburzeniach układu sercowo-naczyniowego 1441
Wpływ na stężenie leków 1441
Interakcje niepożądane 1442
Interakcje z innymi lekami 1443
Podsumowanie 1444
87. Zasady leczenia niewydolności serca - Jerzy Korewicki, Tomasz Zieliński 1445
Epidemiologia i patofizjologia 1445
Leczenie zastoinowej (przewlekłej) niewydolności serca 1445
Leczenie niefarmakologiczne 1450
Inhibitory konwertazy angiotensyny 1451
Leczenie farmakologiczne 1451
Antagoniści receptora AT1 1453
Leki wpływające na naczynia obwodowe, zmniejszające powrót żylny lub obciążenie następcze 1453
Leki moczopędne 1454
Leki β-adrenolityczne 1456
Glikozydy nasercowe 1460
Algorytm postępowania w zależności od zaawansowania niewydolności serca 1462
Leczenie ostrej niewydolności serca 1463
Obrzęk płuc 1464
Schemat leczenia sercowpopochodnego obrzęku płuc 1467
Wstrząs kardiogenny 1468
Schemat leczenia 1471
88. Farmakoterapia uzależnienia od alkoholu - Bogusław Habrat 1473
Historia farmakoterapii alkoholizmu 1474
Aktualny stan farmakoterapii uzależnienia od alkoholu 1475
Cele leczenia uzależnienia od alkoholu 1475
Leki o udowodnionej skuteczności 1476
Leki o prawdopodobnej, ale nieudowodnionej skuteczności 1477
Leki o niewystarczająco określonej skuteczności 1478
89. Zasady farmakoterapii uzależnień od opiatów, środków sedatywnych, psychostymulujących, kanabinoli i halucynogenów - Helena Baran-Furga, Karina Steinbarth-Chmielewska 1480
Leczenie farmakologiczne osób uzależnionych od opiatów 1481
Ostre zatrucia 1481
Zespół abstynencyjny 1481
Farmakologiczne leczenie podtrzymujące 1485
Leczenie farmakologiczne osób uzależnionych od leków uspokajających i nasennych 1489
Ostre zatrucia 1489
Leczenie farmakologiczne osób uzależnionych od kokainy i innych środków psychostymulujących 1490
Ostre zatrucia 1490
Zespół abstynencyjny 1490
Zespół abstynencyjny 1491
Leczenie farmakologiczne osób uzależnionych od kanabinoli 1492
Leczenie podtrzymujące 1492
Ostre zatrucia 1492
Farmakoterapia uzależnienia 1493
Leczenie farmakologiczne osób uzależnionych od substancji halucynogennych i lotnych rozpuszczalników 1493
Zespół abstynencyjny 1493
Ostre zatrucia 1494
Leczenie uzależnienia 1495
Zespół abstynencyjny 1495
90. Farmakoterapia uzależnienia od nikotyny - Przemysław Bieńkowski 1496
Strategie farmakoterapii 1497
Substytucja. Nikotynowa terapia zastępcza (NTZ) 1497
Wybór NTZ i łączenie różnych jej form 1498
Antagonizm. Blokowanie działań receptorowych nikotyny 1500
Hamowanie „głodu" nikotynowego poprzez mechanizmy niezwiązane bezpośrednio z receptorami nikotynowymi 1500
91. Zasady farmakologicznego leczenia udaru mózgu - Anna Członkowska 1503
Postępowanie w ostrym okresie udaru 1503
Udar niedokrwienny 1503
Leki hamujące aktywność płytek krwi 1505
Leki hamujące krzepliwość krwi 1505
Leki przeciwzakrzepowe 1505
Leki trombolityczne 1505
Leki wpływające na przepływ mózgowy 1505
Leki defibrynujące 1506
Inne leki 1507
Inne leki poprawiające mikrokrążenie 1507
Leki o działaniu neuroprotekcyjnym 1507
Leki wpływające na ciśnienie krwi 1507
Leki przeciwobrzękowe 1508
Doustne antykoagulanty 1509
Leki hamujące aktywność płytek krwi 1509
Profilaktyka wtórna udaru 1509
Leczenie nadciśnienia 1510
Statyny 1510
Krwotok podpajęczynówkowy 1511
Leki blokujące kanały wapniowe 1511
Leki przeciwobrzękowe 1511
Udar krwotoczny 1511
Leki przeciwfibrynolityczne 1512
92. Leki a ciąża. Elementy farmakologii pediatrycznej - Ryszard Brus, Andrzej Sokola 1513
Metabolizm leków w organizmie kobiety w ciąży i w łożysku 1514
Metabolizm i dystrybucja leków w organizmie płodu 1515
Antybiotyki i chemioterapeutyki 1516
Teratogenne i embriotoksyczne działanie leków 1516
Wrażliwość płodu na toksyczne działanie leków 1516
Niesteroidowe leki przeciwzapalne 1517
Leki psychotropowe 1518
Leki przeciwpadaczkowe 1519
Opioidowe leki przeciwbólowe 1519
Inne leki 1520
Używki 1520
Elementy farmakologii pediatrycznej 1522
Stosowanie leków bezpośrednio przed porodem 1522
Karmienie piersią a leki 1525
Dawkowanie leków u dzieci 1526
Nowe sposoby leczenia niektórych chorób dzieci 1526
Probiotyki 1526
Terapia genowa 1527
93. Farmakologia a procesy starzenia się organizmu - Zbigniew S. Herman 1528
Wpływ starzenia się organizmu na procesy farmakologiczne 1530
Wpływ starzenia się organizmu na procesy farmakodynamiczne 1533
Zmiany ośrodkowego układu nerwowego 1533
Zmiany endokrynologiczne 1534
Zmiany układu immunologicznego 1534
Ogólne zasady stosowania leków u osób w podeszłym wieku 1535
Farmakoterapia niektórych chorób u osób w podeszłym wieku 1536
Leki neuroleptyczne 1536
Leki przeciwdepresyjne 1536
Zaburzenia psychiczne, stany lękowe, bezsenność 1536
Leki nasenne 1537
Leki przedwiekowe 1537
Nadciśnienie tętnicze 1538
Niewydolność krążenia pochodzenia sercowego 1538
Choroba zakrzepowa 1539
Gościec przewlekły postępujący i inne zmiany zapalno-zwyrodnieniowe stawów 1539
Leczenie zakażeń 1539
Stany skurczowe oskrzeli 1539
Cukrzyca 1540
Zaparcie 1540
94. Elementy toksykologii. Ostre zatrucia lekami - Janusz Szajewski 1541
Zasady postępowania w ostrym zatruciu 1541
Podstawowe pojęcia toksykologiczne 1543
Ogólne zasady leczenia ostrych zatruć 1545
Odtrutki 1546
Metody przyspieszonej eliminacji wchłoniętej trucizny z organizmu 1547
Najważniejsze zatrucia środkami farmakologicznymi 1548
Paracetamol 1548
Alkohole niespożywcze (metanol i glikol etylenowy) 1549
Aminofilinai inne metyloksantyny 1550
Baklofen 1550
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne 1550
Barbiturany 1551
Pochodne benzodiazepiny 1551
Cyjanki 1552
Leki blokujące kanały wapniowe 1552
Leki β-adrenolityczne 1552
Czad (tlenek węgla) i inne gazy toksyczne 1553
Glikozydy naparstnicy 1554
Karbamazepina 1554
Kokaina 1555
Opiaty i związki pokrewne 1555
Sole litu 1555
Żelaza sole (preparaty stosowane w niedokrwistosciach) 1556
Salicylany 1556
Skorowidz 1557