"Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami w środowisku rodzinnym"

Spis treści

Wstęp 10

1. Rodzina jako środowisko rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami 16

1.1. Wprowadzenie 16

1.2. Rozwój psychiczny dziecka w ujęciu paradygmatu społeczno-interakcyjnego 17

1.3. Edukacyjne strategie opiekunów wspomagające rozwój dziecka w środowisku rodzinnym 24

1.3.1. Nauczanie zorientowane na strefę najbliższego rozwoju – koncepcja Lwa Wygotskiego 24

1.3.2. Techniki oddziaływań wychowawczych ułatwiające nabywanie kompetencji ludzkich – badania Burtona White’a 28

1.3.3. Uczenie okolicznościowe – koncepcja Stefana Szumana 32

1.3.4. Epizody wspólnego zaangażowania – koncepcja Rudolpha Schaffera 36

1.3.5. Budowanie rusztowania – koncepcja Jerome Brunera i Davida Wooda 38

1.3.6. Upośrednione uczenie – koncepcja Reuvena Feuersteina 41

1.4. Konsekwencje niepełnosprawności dla rozwoju dziecka 45

1.5. Konsekwencje niepełnosprawności dziecka dla funkcjonowania rodziny 55

1.5.1. Rodzina jako system relacji 55

1.5.2. Relacje między małżonkami 58

1.5.3. Relacje matka – niepełnosprawne dziecko 61

1.5.4. Relacje ojciec – niepełnosprawne dziecko 65

1.5.5. Relacje niepełnosprawne dziecko – sprawne rodzeństwo 68

1.5.6. Relacje niepełnosprawne dziecko – dziadkowie 72

1.6. Podsumowanie 75

2. Teoretyczne podstawy wczesnego wspomagania rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami 77

2.1. Wprowadzenie 77

2.2. Koncepcje wspomagania rozwoju 78

2.2.1. Humanistyczny model wspomagania rozwoju Barbary Kaji 78

2.2.2. Wspomaganie rozwoju człowieka w ciągu życia – koncepcja Anny Brzezińskiej 84

2.2.3. Wzmacnianie pozytywnie wartościowanych właściwości psychicznych i wpływów środowiska – koncepcja Ireny Obuchowskiej 93

2.2.4. Intensywne wspomagania rozwoju umysłowego – koncepcja Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej 98

2.2.5. Wspomaganie rozwoju w ujęciu innych autorów 106

2.2.5.1. Całościowe ujęcie wspomagania rozwoju według Marii Kielar-Turskiej 106

2.2.5.2. Wspomaganie rozwoju jako działanie oparte na refleksji – stanowisko Władysławy Pileckiej 109

2.2.5.3. Humanistyczno-egzystencjalne ujęcie wspomagania rozwoju według Marii Straś-Romanowskiej 111

2.2.5.4. Koncepcja edukacyjnego wspierania rozwoju Władysława Puśleckiego 114

2.3. Terminologiczne kontrowersje wokół wczesnego wspomagania rozwoju dziecka 116

2.3.1. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka a wczesna interwencja 116

2.3.2. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka a inne pojęcia bliskoznaczne 123

2.4. Definicja własna wczesnego wspomagania rozwoju dziecka 131

2.5. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w świetle przepisów prawa oświatowego 138

2.6. Podsumowanie 144

3. Udział rodziny w procesie wczesnego wspomagania rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami 146

3.1. Wprowadzenie 146

3.2. Potrzeba włączenia rodziny w proces wczesnego wspomagania rozwoju dziecka 147

3.3. Geneza i założenia paradygmatu wczesnego wspomagania rozwoju dziecka skoncentrowanego na rodzinie 151

3.4. Charakterystyka paradygmatu wczesnego wspomagania rozwoju dziecka skoncentrowanego na rodzinie 158

3.5. Modele wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w środowisku rodzinnym 163

3.5.1. Model wspomagania wzorców rodzinnych interakcji Michaela Guralnicka 164

3.5.2. Model wspierających wizyt domowych Robina McWilliama 174

3.5.3. Model wrażliwego nauczania Geralda Mahoneya 185

3.5.4. Model oddziaływań pośredniczonych przez kontekst Carla Dunsta 195

3.5.5. Udoskonalony model nauczania w naturalnym środowisku Terry Hancock i Ann Kaiser 203

3.6. Podsumowanie 211

4. Model wczesnego wspomagania rozwoju skoncentrowanego na interakcjach rodzice – dziecko z niepełnosprawnością 213

4.1. Wprowadzenie 213

4.2. Pojęcie interakcji 214

4.3. Wpływ interakcji z rodzicami na rozwój dziecka w ujęciu teorii przywiązania 218

4.4. Charakterystyka modelu wczesnego wspomagania rozwoju dziecka skoncentrowanego na interakcjach rodzice – dziecko 226

4.4.1. Rola wrażliwości macierzyńskiej we wczesnym wspomaganiu rozwoju dziecka 228

4.4.2. Cechy interakcji wspomagających rozwój dziecka 236

4.4.3. Codzienne czynności rodziny jako kontekst wczesnego wspomagania rozwoju dziecka 248

4.4.4. Uwzględnianie ciekawości i zainteresowań dziecka jako warunek skuteczności oddziaływań wspomagających rozwój 256

4.4.5. Strategie postępowania rodziców w toku interakcji z dzieckiem 262

4.5. Badania nad skutecznością interakcji rodzice – dziecko w procesie wczesnego wspomagania rozwoju 276

4.6. Podsumowanie 283

5. Współpraca specjalistów z rodzicami w procesie wczesnego wspomagania rozwoju dzieci z niepełnosprawnościami 285

5.1. Wprowadzenie 285

5.2. Upełnomocnienie rodziców jako cel współpracy 286

5.3. Modele współpracy między specjalistami 293

5.4. Wizyty domowe jako podstawowa forma współpracy specjalistów z rodzicami 302

5.5. Przygotowanie rodziców do wspomagania rozwoju dziecka 311

5.6. Przygotowanie specjalistów do współpracy z rodzicami 323

5.7. Podsumowanie 330

Zakończenie 332

Literatura 338

Early support of development of children with disabilities in their family environment (Summary) 357