Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PRZEDMOWA
Zpsychologiąstykamysięnieustannie.Młodośćistarość,zapominanieipamięć,senisny,miłośćinienawiść,szczęścieismutek,
chorobypsychiczneipsychoterapia—chcemytego,czynie,psychologiaczłowiekatonaszchlebpowszedni.Kanałyinformacyjne,
programytelewizyjne,filmyiInternetpełnesąrozważańdotyczącychrozmaitychzagadnieńpsychologicznych:funkcjonowaniamózgu,
psychiki,doświadczeniaprzebywaniapozaciałem,odzyskanychwspomnień,przydatnościwykrywaczykłamstw,miłości,wychowywania
dzieci,molestowaniaseksualnego,zaburzeńpsychicznych,przestępstwipsychoterapii.Wystarczyrzucićokiemnaksiążkiwystawione
napółkachnajbliższejksięgarni,abyznaleźćdziesiątki,anawetsetkipozycjipoświęconychsamopomocy,związkom,uzdrawianiu
iuzależnieniom,książekpełnychrad,jakradzićsobienawyboistejdrodzeżycia.Zwolennicybezpłatnychporadpsychologicznychmogą
zkoleiznaleźćichniewyczerpaneźródłowInternecie.Niedasięukryć,żeprzemysłpsychologiipopularnej,psychobiznes,jakniektórzy
gonazywają,podwielomawzględamikształtujespołecznąrzeczywistośćpoczątkówdwudziestegopierwszegowieku.
Okazujesięjednak,żezadziwiającodużaczęśćuznawanychprzeznasprzekonańpsychologicznychniejestprawdziwa.Księgarnie
iInternetistotnieoferująłatwydostępdolicznychopracowańzzakresupsychologiipopularnej,alewnichażroisięodbłędów
iprzesądów.Wdzisiejszym,rozwijającymsięwzawrotnymtempieiprzeładowanyminformacjamiświecie,
dezinformacja
jestwistocie
conajmniejrówniepowszechna,jakrzetelnawiedza.Istniejeniestetyznikomomałoksiążek,któremogłybysłużyćnampomocą
wambitnejpróbieodróżnieniafaktówodfikcjiwświeciepsychologiipopularnej.Wrezultacieczęstopozostajemynałasceróżnychguru
samopomocy,gospodarzyprogramówtelewizyjnychisamozwańczychradiowychekspertówodzdrowiapsychicznego,których
psychologiczneporadystanowiąnaogółdezorientującąmieszaninęprawd,półprawdijawnychnonsensów.Bezgodnegozaufania
przewodnika,umożliwiającegooddzieleniepsychologicznychmitówodnaukowychfaktów,ryzykujemyzagubieniewgąszczubłędnych
przekonań.
Poppsychologicznemitynietylkoprzedstawiająfałszywyobraznaturyludzkiej,alemogąteżbyćprzyczynąpodejmowaniaconajmniej
nierozsądnychdecyzjiwcodziennymżyciu.Ktoś,ktouwierzył,żeludziezwyklewypierająwspomnieniabolesnychprzeżyć(por.Mit#13),
możepoświęcićwiększośćżycianabezowocnepróbyodzyskaniawspomnieńotraumatycznychzdarzeniachzdzieciństwa;bezowocne,
zdarzeniatakiebowiemnigdyniemiałymiejsca.Ci,którzyuznają,żewarunkiemszczęściasągłównieokolicznościzewnętrzne(por.Mit
#24),zmarnujążycie,poszukującdoskonałej„formuły”zapewniającejnajwyższąsatysfakcjęikoncentrującsięwyłącznienatym,
coznajdujesiępozanimi,anienawłasnymwnętrzu.Ktośjeszczeinny,ktousłyszał,żemiłośćtoprzyciąganiesięprzeciwieństw(por.Mit
#27),możespędzićlatanaposzukiwaniuswej„drugiejpołowy”wśródludziodiametralnieodmiennejosobowościiceniącychsobieinne
wartości—awszystkojedyniepoto,byzbytpóźnoodkryć,żetakie„dobranepary”istniejątylkowfilmach.Cóż—mityteżtworzą
rzeczywistość.
JakzauważyłznanyhistorykianalityknaukiDavidHammer(1996),naukoweprzesądymajączterypodstawowecechy:(1)totrwałe
iczęstostanowczopodtrzymywaneprzekonaniaoświecie,którym(2)przecządobrzeugruntowaneświadectwa.Mitytejednak(3)
wpływająnasposóbpojmowaniaświataprzezludzii(4)należyjeobalać,abyumożliwićdostępdoautentycznejwiedzy(Stover,Saunders,
2000).Dlanastenostatnipunktjestszczególnieważny,wnaszymprzekonaniubowiemobalaniemitówpowinnostanowićistotnyelement
psychologicznejedukacji,jakożegłębokozakorzenioneprzesądypsychologicznemogąstanowićpoważnąprzeszkodęnadrodze
dozrozumienianaturyludzkiejitoniebezpieczeństwoczyhanietylkonastudentów.
Istniejąlicznesłownikowedefinicjesłowa„mit”,aleznaszegopunktuwidzenianajodpowiedniejszeznaleźćmożnaw
AmericanHeritage
Dictionary
:„popularne(leczfałszywe)przekonanielubhistoriakojarzonazjakąśosobą,instytucją,bądźzdarzeniem”albo„fikcjalub
półprawda,zwłaszczataka,którastanowielementideologii”.Większośćzaprezentowanychwtejksiążcemitówtopowszechniepodzielane
ipowielaneprzekonania,któreewidentnieniezgodnesązwynikamibadańpsychologicznych,pozostałenatomiastzwiązane
sązwyolbrzymianiemlubzniekształcaniemtwierdzeńdobrzeopisującychrzeczywistość,zatemczasem,jaktosięmówi,tkwiwnich
ziarnoprawdy.Wkażdymrazie,większośćomawianychprzeznasmitówrównieżdlategomożewydawaćsiętaknieodparcieprawdziwa,
żewpisujesięwogólniejszypoglądnaludzkąnaturę,któryprzezwieluludziuznawanyjestzawiarygodny.Naprzykładfałszywe
przekonanie,żeczłowiekwykorzystujejedynie10procentmocyswojegomózgu(por.Mit#1),jestspójnezwiarą,żeludzieprzeważnienie
zdająsobiewpełnisprawyzwłasnegointelektualnegopotencjału.Natomiastmitgłoszący,żeprzyczynąniedostosowaniajestzaniżona
samoocena(por.Mit#33),jestodbiciemprzekonania,żejeślitylkoktośuwierzywsiebie,możeosiągnąćpraktyczniewszystko.
Wielemitówpoppsychologiiwywodzisięzezrozumiałychpróbusensownieniaświata.NiemieckisocjologifilozofnaukiKlausManhart
(2005)zaobserwował,żewcałejhistoriiludzkościmitypełniłypewnąkluczowąfunkcję:pomagaływyjaśnićto,cowprzeciwnymraziebyło
niewyjaśnialne.Wielemitówomawianychwtejksiążce,jakchoćbyten,żesymboliczneznaczeniesnówzostałonaukowoudowodnione
(por.Mit#20),towistociepróbyrozwiązaniapewnychodwiecznychtajemnicżycia—wtymwypadkuzrozumieniaukrytegosensu
nocnegoświatanaszegoumysłu.
Naszaksiążkatopierwszapublikacjatakszerokoomawiającaproblematykępoppsychologicznejmitologiipoprzezkonfrontację
powszechnieżywionychprzesądówzezgromadzonymidotejporynaukowymiświadectwami.Mamynadzieję,żeudanamsięobalićliczne
popularne,leczfałszyweprzekonania,atakżeuzbroićnaszychczytelnikówwwiedzę,któramożeokazaćsiępomocnaprzypodejmowaniu
lepszychdecyzjiwprawdziwymświecie.Książkamaformędośćswobodnegowykładu,aczczasemuciekamysięteżdoironii.Szczególnie
zatroszczyliśmysięoto,bybyłaonaprzystępnadlapoczątkującychstudentówilaików—nieoczekujemyodnaszychczytelników
formalnejpsychologicznejwiedzyidlategostaramysięposługiwaćwmiaręłatwym,niefachowymjęzykiem.Dziękitemu,takąmamy
przynajmniejnadzieję,zksiążkibędąmogliskorzystaćzarównospecjaliści,jakiamatorzy.
Nasząpodróżpobezkresnychprzestworachpsychologiipopularnejrozpoczynamyodwskazaniazagrożeńwiążącychsię
zpsychologicznymimitamiorazdziesięciugłównychźródeł,zktórychmitytewypływają.Wzasadniczejczęściksiążkianalizujemy
natomiast50rozpowszechnionychmitów.Wprzypadkukażdegomituanalizujemyjegopopularność,omawiamyprzykładyzaczerpnięte
zkulturymasowejiopracowańpoppsychologicznych,rozważamykwestiępochodzeniaiwreszcieprezentujemyprzeczącemuwyniki
badań.Mimoiżjednymznaszychnajważniejszychcelówjestobaleniemitów,staramysięrobićznaczniewięcej.Wramachkażdego
tematuprzedstawiamyrównieżto,oczymwiemy,żejest
prawdą
,awięcprzekazujemyautentycznąwiedzępsychologiczną,którą
czytelnicymogąwykorzystaćwcodziennymżyciu.Doniektórychrozdziałówdołączyliśmyteż(wramkach)krótkietekścikitworzącecykl
„Obalaniemitów.Przyjrzyjmysiębliżej”,wktórychrozpatrujemypokrewnedoomawianychwłaśniemitów.Każdyrozdziałzakończonyjest
zkoleizestawienieminnychmitów,którewymagajązbadania—wsumiewskazaliśmyich250—iodsyłaczamidoprzydatnejwtymcelu
literatury.Wykładowcypsychologiimogąpotraktowaćtedodatkowemityjakotematyprezentacjilubpraczaliczeniowychdlastudentów.
Pragnącmocniejpodkreślić,żepsychologicznaprawdajestnierazrównie,oileniebardziejfascynującaniżpsychologicznemity,
wPostscriptumzamieściliśmynasząpsychologiczną„listęprzebojów”:„Pierwsządziesiątkę”najbardziejniezwykłychodkryć
psychologicznych,któremogąwydawaćsięmitami,leczwistociesąprawdziwe.KsiążkęzamykaDodatekzawierającywykazpolecanych
witryninternetowych,stanowiącychważneźródłowiedzyorozmaitychmitachpsychologicznych.
Mamynadzieję,żenaszaksiążkatrafidokilkuróżnychkręgówodbiorców.Najbardziejpowinnazainteresowaćstudentów
uczestniczącychwtakichzajęciachjakwstępdopsychologiilubwstępdometodologiinauk,jakrównieżprowadzącychjewykładowców.
Sporostudentówrozpoczynatekursyzbłędnymiwyobrażeniamiowieluzagadnieniach,więcskonfrontowanieichwiedzy(araczej
niewiedzy)zrzeczywistościąmożebyćważnymkrokiemnadrodzedoprzekazaniarzetelnejwiedzy.Jakożetreśćksiążkiprzedstawiliśmy
wjedenastugrupachtematycznychtradycyjnieomawianychwramachwstępudopsychologii—funkcjonowaniemózguipercepcja,
pamięć,uczeniesięiinteligencja,emocjaimotywacja,psychologiaspołeczna,osobowości,psychopatologiaipsychoterapia—możeona
służyćalbojakoniezależneźródłowiedzy,albojakouzupełnienieobowiązkowegopodręcznika.Wykładowcykorzystającyztejksiążki
równoleglezestandardowympodręcznikiemzłatwościąmogązestawićczęśćlubwszystkiemityzkażdegorozdziałuzodpowiednim
rozdziałemzalecanegostudentompodręcznika.
Niespecjaliścipragnącydowiedziećsięczegoświęcejopsychologiimogąuznaćtęksiążkęzarównozaprzydatneźródłowiedzy,jakiza
ciekawekompendiumwiedzypsychologicznej.Dlapraktykującychpsychologówiinnychspecjalistówwzakresiezdrowiapsychicznego(na
przykładpsychiatrów,pomocniczegopersonelumedycznegowzakładachpsychiatrycznych,pedagogówszkolnychipracownikówopieki
społecznej),wykładowcówpsychologiiinaukowcówpracującychwtejdziedzinie,studentów,którzywybralipsychologięjakospecjalizację,
orazabsolwentówpsychologiirównieżmożeonabyćciekawąlekturą,niemówiącjużotym,żeodniesieniastanowirównieżcenneźródło
informacji.Mamyponadtocichąnadzieję,żenaszaksiążkabędziestanowićrekomendowaną(amożenawetobowiązkową?)lekturędla
