Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Prawonaturyiuprawnienianaturalne
13
abstinentia),obowiązeknaprawieniaszkodywyrządzonejzwłasnejwiny
(damniculpadatireparatio)orazregułakaralnościprzestępców(poenae
interhominesmeritum).Znichtowinnybyćwysnuwanewszelkienormy
porządkupolitycznegoiprawnego.Wprzeciwieństwiedoinnychnorm
prawnych,niezmiennychtylkowokreślonychokolicznościach,zasady
prawanaturalnegonaznaczonebyłyabsolutnątrwałością.Jeśliludzkie
ustawodawstwonaruszałoprawonaturalne,traciłomocobowiązującą39.
Stosunkimiędzynarodoweregulowaćwinnyuzupełniającesięwza-
jemnieiusgentiumnaturaleiiusgentiumvoluntarium–prawonaturalne
narodówmiałozyskiwaćsankcjęiegzekucjędziękiprawupozytywnemu,
aprzezograniczeniearbitralnejwolisuwerennychpaństwjednocześnie
niedopuszczaćdopogłębianiakonfliktówmiędzypodmiotaminaarenie
międzynarodowej.Towszystkoopartezostałonaobowiązkudotrzymy-
waniaumów40.
Grocjańskakoncepcjaprawanatury,opierającasięnatolerancjireli-
gijnejiszacunkudlazobowiązańpolitycznych,dążyładostabilizacji
stosunkówwewnątrzpaństwowychimiędzynarodowych.Stanowiławy-
razaspiracjiniderlandzkiegomieszczaństwadowpływunawładzęoraz
ochronyjegopodstawowychinteresówprzezzabezpieczeniepewności
obrotuhandlowego,własnościprywatnejiupowszechnienieobowiązku
dotrzymywaniaumów.
Zajednegoznajważniejszychprzedstawicieliszkołyprawanatury,ojca
myśliliberalnejiautoradziełbędącychklasycznymwykłademliberalizmu
politycznegouchodziJohnLocke(1632–1704)–angielskifilozof,lekarz,
ekonomista,politykipolitolog41.Uważanyjestonzatwórcęklasycznej
postaciempiryzmu42ipodstawteoretycznychrządówdemokratycznych.
39R.Tokarczyk,Filozofiaprawa…,s.89.Zob.takżeLeksykonmyślicielipolitycz-
nychiprawnych,red.E.KunderaiM.Maciejewski,Warszawa2009,s.114–116;
H.OlszewskiiM.Zmierczak,Historiadoktryn…,s.126;orazM.Szyszkowska,Euro-
pejskafilozofiaprawa,s.31–32.
40R.Tokarczyk,Filozofiaprawa…,s.89–90.
41ZwięźlenatematżyciaLocke’azob.Z.Rau,Wstęp,[w:]J.Locke,Dwatraktaty
orządzie,Warszawa1992,s.VIII–XIV;W.Tatarkiewicz,Historiafilozofii,t.2,War-
szawa2004,s.97.
42Niemaływpływnapoglądypolityczno-prawneJohnaLocke’awywarłajego
teoriapoznaniaopartanaempiryzmie.Podtymwzględembyłonnietylkokontynu-
atoremmyśliArystotelesa,lecztakże,zafascynowanypracamiKartezjusza,Roberta
Boyle’aiFrancisaBacona,znaczniejązmodyfikowałiwzbogacił.Zniejteżwynikał
jegoracjonalizmiutylitaryzmzapatrywanianasferępolityczną.Lockedążyłdopo-
godzeniajasnościmyśleniazezdroworozsądkowymosądemrzeczywistości.Zgodnie
