Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
MagdalenaKreft
Wybraneikluczowedlaniejfragmentyuzupełniająjejwypowiedziocharak-
terzerefleksjiegzystencjalnej,alebardzoczęstotakżeuwagiopracyliterackiej
itwórczej.Pełniąfunkcjędopełnieniawjejwypowiedziachosobiesamej,wzda-
niachautokrytycznych.Niekiedyprzełamująpatosżartem,grąsłów,częściej
jednakbudujątępowagę,patetyzująstylzwierzeń,współtworząjęzykwyraża-
niatakichuczućidoświadczeń,jakiebyłojejtrudnowyrazićpotocznymjęzy-
kiemlubktórewstydwyrażać,bosązbytintymne,nazbytszczereczyzanadto
śmiałe.Niekiedymożnaodnieśćwrażenie,żeposługiwaniesiętropamibiblijny-
miniesieuOrzeszkowejjakiśładunekzwierzenia,półoficjalności,familiarności.
Upodobaniedosięganiapookreślonealuzjeimotywybiblijne,szczególny
sentymentdopewnychtekstówKsięginietylemówioreligijnościpisarki,ile
przedewszystkimojejduchowości,atakżeowrażliwości,wyobraźniiprze-
konaniach.Nigdywszakniebyłaonamanifestacyjniereligijnawsłowachige-
stach,niedeklarowałasięinieangażowałasięwpublicystyceczywpowieściach
wdysputyreligijne.Kpiłasobiezflnieustannegodeklinowaniapobożnych
słów”64.Odwołaniabiblijnesąuniejkontrolowaneiflniewylewne”,częściej
oszczędne,wplecionewintymnezwierzenie,selekcjonowanezewzględuna
czasiokoliczności,dostosowanedoodbiorcyicharakteruwypowiedzi(list,
dziennik,utwór).Mówiąnieojejwierze,aleoistniejącychniezależnieodwiary
oczekiwaniachidoświadczeniach,służącroztrząsaniunietylesprawflBożych”,
coflludzkich”,własnych-choćteżskonfrontowanychzsytuacjamibiblijnymi.
Jejwyboryprzytym,jejupodobaniedotekstuKoheleta,winnysposóbpod-
kreślająpewienrzucającysięwoczyaspektjejtwórczości:przekonanieoflmar-
ności”rzeczytegoświata,niestałości,przemijaniu,fałszupozornychwartości.
ElizaOrzeszkowawposzukiwaniureligii,wiaryiBoga65sięga,owszem,doBi-
blii,alekorzystazniejtakżejakozwykłaczytelniczka,głodnawiedzybadaczka,
artystka,agnostyczkaorazczłowiekuwikłanywdramatyczneproblemyżycia,
aposzukującydlasiebieświatłaradyczyzłudzeniapociechy.SięgapoKsięgę
Eklezjastyjakopozytywistkawanitatywna.OilenieprzypadkowoPruszasłu-
żyłsobienamianoflpozytywistyewangelicznego”ipisarzamiłosierdzia,otyle
Orzeszkowąmożnabynazwać(równieżwkontekściejejtwórczościliterackiej)
flpozytywistkąstarotestamentowąiwanitatywną”66.Jaksięokazuje,badanie
słownictwareligijnegozastosowanegoprzeztychdwojepisarzywichnajwięk-
64
Za:J.Bachórz,GdzieBóg?-Gdziediabeł?ł,s.121.
65
ŚwiadomieodwołanosiętudotytułuważnegostudiumStanisławaFityElizaOrzeszkowawpo-
szukiwaniureligii,przywołanegonapoczątkupracy.
66
Zob.S.Fita,„Pozytywistaewangeliczny”.ProblematykareligijnawtwórczościBolesławaPrusa,
[prwdr.w:]flRocznikiHumanistyczne”1987,z.1;J.Tomkowski,Największyskarb,[w:]tegoż,Mój
pozytywizm,Warszawa1993;B.K.Obsulewicz-Niewińska,„Nieobałamucona”wrażliwość.Pisarzeokre-
supozytywizmuofilantropiiimiłosierdziu,Lublin2008.Wartozaznaczyć,żewtwórczościBolesława
PrusaważniejsząrolęodgrywałNowyTestament,będącydlategopisarzaksięgąwwielkimstopniu
inspirującąiwpływającąnajegodzieła.PiszeotymK.TokarzównawpracyInspiracjeimotywybi-
blijnewtwórczościBolesławaPrusa,[w:]ProblematykareligijnawliteraturzepozytywizmuiMłodejPolski.
Świadectwaposzukiwań,s.48-49.ZkoleiPsalmy,jakwynikazzestawieniaautorkipracy,niemiały
dlategopisarzatakiegoznaczeniajakwłaśniedlaOrzeszkowej.
