Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sie,rozumnymprincipiumświata.Rzymianiejęzykiemretorykiprzedsta-
wialikonkretnekwestiefilozoficzne,alepowodowałynimiinneprzesłanki
niżGorgiaszem,któryteżużyłretorykipoprezentacjikwestiifilozoficz-
nych.CyceroniSeneka,kontynuującyspowinowacenieretorykizfilozofią,
pisalizprzeświadczeniemdotarciadoczytelnikaipotrzebąrefleksjidla
samegosiebie.Świadomiepołączyliretorykęzfilozofiąwceluzwiększe-
niaprzystępnościwywodufilozoficznego.Neoplatonicywidzieliwretoryce
narzędziesłużącepodstawomfilozofii,alepojmowaliretorykęwsposób
raczejlogicznyniżpraktyczny,opierającsięnanauceodefinicjiipodzia-
łachzaczerpniętychzdialogówPlatonaorazpóźniejszychpismlogicznych
Arystotelesa.
2.DionzPrusysofistaczyfilozof?
Popularnieuważasię,żepostaćDionazPrusyoprzydomkuZłotousty
(Chrysostomos)należydoliteraturyepideiktycznejbardziejniżdofilozofii,
chociażtekstyjegojakoźródłowymienianeiomawianewkompendiach
filozoficznych.
Wydajesię,żepiszącoDionie,niemożnauniknąćpytania,czybyłfilo-
zofem,czysofistą,czypoprostuzręcznymmówcą?Pewnąpomocąbędzie
niewątpliwiezdefiniowaniepojęciasofista.Pojęcietosprawiałokłopotysta-
rożytnymisprawiajedzisiejszymuczonym.Wzasadziepocząteksporów
ookreślenieistotysofistykiijejocenęsięgaczasówwspółczesnychsofi-
stom
27
.Jużwtedybowiempojawiająsiędwanajistotniejszeproblemy:czy
sofistykabyłafilozofiąorazczypełniławspołeczeństwiefunkcjępozytyw-
ną,czynegatywną?
28
Uważam,żePierwszaSofistykabyłaokresemgreckiej
myślifilozoficznej,szczególniewosobachtakichsofistów,jakGorgiasz,
ProtagorasczyProdikos
29
.Jednakanizewnętrznekryteria,jakwędrowny
trybżyciaczypobieraniewynagrodzeniazanaukę,aninawetprzedmioty,
któreoferowaliuczniom,zwłaszczanauczaniecnoty,arete,niewydająsię
dostatecznedokwalifikacji„byciasofistą”.Natomiastnależyzwrócićuwagę
napopisysłowne,wystąpieniaepideiktyczne,jakieoferowalisofiści.Ateń-
skademokracjaodnosiłasięzpewnąrezerwądosofistów,alemłodzież
ateńskasłuchałaichpopisówzzainteresowaniem.Arystofaneswystawił
sofistom,awśródnich,Sokratesowi,złąopinięjakodemoralizatorommło-
___
___
___
___
___
___
___
__
27
J.Gajda,Sofiści,Warszawa1989,s.7.
28
Ibidem.
29
Osofistycejakowielkimruchuintelektualnymorazoelementachfilozoficznychwre-
torycznychpracachGorgiaszapisałamwksiążceFilozofiawretoryceGorgiaszazLeontinoj,
Poznań1987.
31