Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dzieży.DemosteneswIVw.p.n.e.użyłterminu„sofista”naoznaczenie
tych,którzystarająsięprzekonaćniezapomocąwiedzypolitycznej,alewy-
szukanychsztuczekretorycznych
30
.IzokratesnapisałmowęPrzeciwsofistom,
wktórejatakowałtrzygrupysofistów:obózsokratyków,prawdopodobnie
przedewszystkimAntystenesa,autoraPrawdy,nauczycieliretoryki,którzy
obojętniwobecprawdywykonująswójzawód,oznaczonyterminemtechne,
wsposóbpozbawionyodpowiedzialnościmoralnejzapoziomkształcenia
młodzieżyoraznauczycieliwymowysądowej,zwłaszczaopowiadających
sięzaimprowizacją,którazdaniemIzokratesagubiławaloryzarównoarty-
styczne,jakietyczne.Platonporównałsofistędozmieniającegoswąpostać
bożkaProteuszawdialoguEutydem:[ł]niepoznajeszsięnamądrościnaszych
gości,którajestprzedziwna.Aleoniobajniechcąnamurządzićpopisunaserio,
tylkoudająProteusza,sofistęegipskiegoiczarynanasrzucają
31
.DlaPlatonasofi-
ścibyliniegodnizaufanianietylkodlatego,żecelemichbyłaraczejperswa-
zjaniżrzetelnaargumentacja,aleteżdlatego,żekojarzylisięzpublicznymi
wystąpieniami,przezcoichwpływnaspołeczeństwoniepomierniewzra-
stał.Sofistykazawszebyłazwiązanazpytaniemostosownąisłusznądrogę
byciaintelektualistą
32
.JakwynikazesłówDemostenesa,kiedymówcypoli-
tycznioskarżaliswoichwrogówosofistykę,zarzucaliimwprowadzanie
sztuczekretorycznychwłaściwychretoryceepideiktycznejdosąduina
zgromadzenieludowe.Związeksofistykizpublicznymiwystąpieniami
wzakresiewymowypopisowejstałsiędlaniejwyznacznikiem.Dwieza-
chowanemowysofistyGorgiasza,PochwałaHelenyiObronaPalamedesa,do-
wodzązręcznościretorycznejsofisty,którywpierwszejztychmówuwolnił
HelenęspartańskąododpowiedzialnościiwinyzauległośćwobecParysa
-Aleksandra.WieńczącyargumentacjęGorgiasza„dowód”stanowiżarliwą
pochwałęretorykijakowładczyniludzkichopiniiisądów.Siłaperswazji
objawiasięnatrzechpłaszczyznachludzkiejaktywnościintelektualnej:
wzmieniającychsiępoglądachfilozofówprzyrody,którzybudująhipotezę
zahipotezą,wsłownychagonachretorycznych,zwłaszczawsądzie,kiedy
mowyposiadająwładzęprzymuszania,napisanesązgodniezzaleceniami
sztuki,aleczęstoniezgodnesązprawdą,wreszciesiłaperswazjiprzejawia
sięnapłaszczyźniedialektycznej,wbłyskotliwychżonglerkachsłownych
filozofów.
___
___
___
___
___
___
___
__
30
Demostenes,Erotikos48:Nieżebymzaprzeczająctakimrzeczomprzywracałdobrąsławętym,
którzyprzyłapanizostalinabyciusofistami,aledlatego,żetonaprawdęzdarzyłosięwtensposób.
Przekładwłasnynapodstawiewydania:DemosthenisOrationes,t.3,recognovitbreviquead-
notationecriticainstruxitW.Rennie,Oxonii1960.
31
Platon,HippiaszMniejszy,HippiaszWiększy,Eutydem,przeł.W.Witwicki,Kęty2002,
s.111,Eutydem288b.PodobnieteżPlatonwEutyfronie15d,Ionie541e.
32
Por.T.Whitmarsh,TheSecondSophisticł,op.cit.,s.16.
32
