Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dwiekoncepcjeironii…
21
stanowićmiaławłaśniewyobraźnia,będącaźródłemumiejętnościtworzenia,
anieodkrywaniaznaczeń(tojednazpodstawowychcechzmianykulturowej
zapoczątkowanejnaprzełomieXVIIIiXIXwieku),realizowałasięnapolujęzy-
kawkreowaniunowychmetafor,awięcnowychsłownikówopisurzeczywisto-
ści.Rortypodkreślajednak,żetakjakwyobraźnię,takimetaforęromantyzm
traktowałjakozjawiskonieomalmistyczne,dającekluczdoinnejrzeczywistości
iumożliwiającetakiopis,którybliższybyłrzeczywistościtraktowanejjakonie
to,codosłowne,leczto,cotwórczewjednostceludzkiej12.Metaforastawałasię
narzędziemustanawianiasensów,którychistnieniakulturainstrumentalnie
traktowanegorozumuniezauważałalubnietraktowałajakoistotne.
WPrzygodności,ironiiisolidarnościromantyzmjawisięwięcprzedewszyst-
kimjakoepoka,wktórejporazpierwszydogłosudochodzątewartości,jakie
amerykańskifilozofchętniewidziałbywrysowanejprzezsiebiewizjispołeczeń-
stwaliberalnego,złożonegozjednostekwpełniuświadamiającychsobiewłasną
przygodnośćibrakjakichkolwiekuzasadnieńrzeczywistości,któreistniałyby
pozajęzykiem.Jednakwodwołaniachdofilozofiiniemieckiej,którejgłównym
przedstawicielemRortyczyniHegla13,zwracauwagębrakFriedrichaSchlegla,
teoretyka(wtymszerokimsensietheorein-rozległegooglądujakiegośzagad-
nienia)ironii-romantycznej,artystycznej,retorycznej,niemalżenieskończenie
wielupostacijejzjawianiasię14-iztąteżteoriąprzedewszystkimkojarzonego.
OgromnąrolęprzypisujeironiitakżeRorty,tworzącfiguręliberalnejironistki,
wzorcowejprzedstawicielkiutopijnegospołeczeństwaliberalnego,skontrastowa-
nejwPrzygodności,ironiiisolidarnościnazasadziebinarnejopozycjizpostacią
esencjalistyczniemyślącegooświeciemetafizyka.
Analogiepomiędzyobydwomafilozofamirozpoczynająsięjużnapoziomie
refleksjimetateoretycznej-nadkoniecznościąimożliwościątworzeniateorii
ironii.PismaSchlegla-jakbywnawiązaniudorozważanychkoncepcji-nie
zawierajążadnejsformalizowanejteoriiczydysertacjioambicjachnaukowych,
ajedyniezbióruwagrozsianychpośródrozważańnatematfilozofii,poezji,za-
dańsztuki,etyki,religiiitd.,zebranychgłównieweFragmentach,niewielkich
(czasemoobjętościjednegozdania,czasemniecodłuższegoprzekazu),afory-
stycznychtekstachpublikowanychwczasopismachnLyceum”inAthenaeum”,
12Ibidem,s.44-45.
13AnnaCitkowska-Kimlapodkreśla,żetraktowanieniemieckiegoidealizmufilozoficznego,
doktóregozaliczaHegla,Fichtego,SchellingaiSchleiermachera,jakonfilozofiiromantyzmu”jest
zbytnimuproszczeniem,gdyżoilewpływtychprzedstawicieliidealizmunawczesnyromantyzm
byłznaczny,otylenieograniczalisięonijedyniedokwestiibliskichświatopoglądoworomanty-
kom,anierzadkowyrażalisięrównieżkrytycznieonowychtendencjachkulturowych(A.Cit-
kowska-Kimla:Wokółromantycznejideipodmiotowości.Oparantelachmiędzyniemieckimro-
mantyzmemakoncepcjamiwczesnychromantyków-NovalisaiFriedrichaSchlegla.nArchiwum
HistoriiFilozofiiiMyśliSpołecznej”2008,T.53,s.105-106).
14W.Szturc:Ironiaromantyczna.Pojęcie,graniceipoetyka.Warszawa1992,s.235[przyp.1].
