Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Trzebaprzytympamiętać,żewwierszachipoematachporozbio-
rowychnietylkociekawośćpodróżnikawyznaczałatożsamość
„przychodnia”.Znaczenietegosłowa,podobniejakłacińskiegohostis,
wahasięodgościnnościdowrogości.DlaPolakówkońcaXVIIIwie-
ku„przychodzień”niebyłkrzewicielemrodzimejkulturyjakwcza-
sachstanisławowskich,aleprzedewszystkimnajeźdźcą–obcym,
któregoaktywnośćpolitycznaiadministracyjnaniosłazesobąznie-
wolenieorazzagrożenie.Wprowadzałtęswojązewnętrznośćwupo-
rządkowanyświatwartościiprzyzwyczajeń,naruszającnietylko
oswojonąprzestrzeń,aleteżlinearnyukładczasuwyznaczającego
dziejenarodu.Przebywajączaśpozaswojąojczyzną,jawiłsięprzede
wszystkimjako„egzystencjalnanegacjainnegobytu”,gdyżjegoob-
cośćoznaczałajednocześniekonfliktowąrelacjęztymi,wśródktó-
rychprzebywał.
Podwzględemsemantycznymkategoria„przychodzień”,różni-
cującawłasnybytiwrogiprzeciwbyt,całkowiciewięcwchłaniaana-
lizowanąwcześniejkategorię„obcego”.Morelowskipisało„zbrod-
niu”,któryprzybyłwdomojczysty,MarcinMolskizaśwKolędziena
rok180023o„przybyszuświeżymdowarsztatu”,„nieproszonym
wdomprzychodniu”,czyliurzędnikuzaborczym,któryniedouczony
iniedoświadczony,zajmowałsiłąwydartemiejscewnieswoimkraju
inarzucałjegomieszkańcomnieznaneimdotądzobowiązaniapo-
datkoweiadministracyjne.Nowypanprzekształciłdawnychpanów
wnarzędziaobcegoporządku.Jawiłsięwzwiązkuztymjakoswo-
istaprzeszkodawrodzimychdziałaniachlubośrodekkonkurencji.
Owadysjunkcjadałaosobiewyraźnieznaćwnajgłośniejszym
inajczęściejpodkoniecXVIIIwiekuprzepisywanymutworzeStanis-
laida24,wktórymMolskidokonujewyraźnegopodziałuna„swoich”
i„przychodniów”,ludzizzewnątrz.Wtymapologizującymosobę
ipostępowanieostatniegomonarchyRzeczypospolitejpoemacie,
oskarżającoupadekpaństwaposłówsejmulat1788–1792iinsur-
gentówkościuszkowskich,poetadowodzi,żeKonstytucja3majazo-
stałauchwalonaz„podszeptówobcych”,wkonsekwencjiniebaczny
Polak„sobieiprzychodniomnadawałswobodę”.Takwięcznaczenie
słowa„przychodzień”zdecydowanieodcinasiętu(iwinnychwier-
szachporozbiorowych)odjegostarotestamentowychprzywołań,
wktórychzwykletowarzyszy„wdowie”oraz„sierocie”iwystępuje
23M.Molski,Kolędanarok1800,czyliDwiesowy,bajkazpismSaadegowyjęta,[w:]Pisma
MarcinaMolskiego,zpośmiertnychrękopisówzebrałW.Redliński,seriadruga,War-
szawa1865.
24Tenże,StanislaidaalbouwaginadpanowaniemStanisławaAugustakrólapolskiego
obejmującewydarzeniawPolsceażporok1796,Warszawa1831.
