Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Wczesnareeksjanademocjamiwujęciuspołecznym:ozawstydzeniuipoczuciuwiny
17
jegooczekiwaniamiiuznanymiwartościami,czylizdolnośćocenywłasnych
działańizachowańzpunktuwidzeniaDuogólnionegoinnego”(Fieldsetal.
2006).Wtymmomencieźródłemzawstydzeniadlajednostkimożebyćnie
tylkoniewłaściwezachowaniewobecnościdrugiegoczłowieka,alerów-
nieżantycypowanaprzezniąlubwyobrażonareakcjaszerszejspołeczności.
ZarównowkoncepcjiFreuda,jakiwperspektywieinterakcjonizmusym-
bolicznegopoczuciewinyiwstydstanowiąprzełożeniewymiaruspołecznego
-kulturowego-naindywidualnedoświadczeniepsychologiczne.Społeczny
mechanizmpowstawaniaidziałaniapoczuciawinyiwstydujestjednakinny,
codobrzenaświetliłaRuthBenedict(2016)wzaproponowanymprzezsiebie
rozróżnieniunaDkulturywstydu”iDkulturywiny”.Wedługtejautorkipod-
stawoważnicamiędzyspołecznościamizorganizowanymiwokółpoczucia
winyitymi,którecechujeraczejodwoływaniesiędoodczuciawstydu,doty-
czyźródłasankcji,którespotykająjednostkęwwynikuwykroczeniaprzeznią
przeciwnakazomkultury.WkulturachwinykluczowejestpojęcieDgrzechu”.
Wtakichkulturachwykształcająsiębezwzględnestandardymoralności,któ-
rezostajązinternalizowaneprzezjednostkęizaczynająfunkcjonowaćjako
jejsumienie.Członektakiejkulturytraktujeswojesumieniejakonajwyż-
sząinstancję,wzwiązkuzczymczujesięzobowiązanydoczynieniadobra
(praktykowaniawartościpostulowanychprzezkulturę)nawetprzybraku
obecnościinnychludzi.Wkulturachwinyistniejąteżsposobyzmyciazsie-
biegrzechu-spowiedźlubterapia,wwynikuktórychczłowiekmożesię
pogodzićsamzesobą.
Natomiastwkulturachwstyduzachowaniejednostekjestregulowa-
neprzezbodźceraczejzewnętrzneniżwewnętrzne.Centralnejestpojęcie
Dśmieszności”-opisująckulturęJaponii,Benedictstwierdza,żemłodyJapoń-
czykwyrastawcieniuostrzeżeniaprzedśmiesznością,aktywowanegogroźbą
Dże»świat«będziesięzniegośmiałiniezaakceptujego”(2016:225).Ryzyko
śmiesznościtowarzyszycałemudorastaniudziecka,wefekcieakceptacjaoto-
czeniastajesiępodstawowąpożądanąprzezniewartością.Wkulturzewstydu
istniejesilneprzekonanie,żeinniludziepatrząioceniają.Dlategoteżwstyd
jestsankcjązazachowanieniezgodneznakazamikultury,któradotykajed-
nostkęwtedy,kiedyinnidowiedząsięojejzachowaniu.Oznaczato,żesam
czynjakotakiniejestanidobry,anizły,realizacjadanegoimpulsuemocjo-
nalnegomożebyćconajwyżejnieodpowiedniawdanymmomencie.Jakpisze
Benedict,D[c]i,którzymająpoczuciegodności(jicho)niewybierająmiędzy
»dobrym«i»złym«,alemiędzypostawamiczłowieka»obliczalnego«i»nieobli-
czalnego«,aswojeosobisteroszczeniawtapiająwoczekiwaniazbiorowości”
(s.230).Fakt,żewstydjestspołecznąsankcjązewnętrznąwobecjednostki
nieoznacza,żeuczucietoniemożezostaćzinternalizowane.Benedictopisuje
wstydjakoemocjonalnąodpowiedźnakrytycyzminnych.Człowiekczujesię
zawstydzonyzarównowtedy,kiedyzostaniefaktyczniewyśmianyiodtrącony,
jakiwówczas,gdywyobrażasobiereakcjęinnychwsytuacji,wktórejjego