Book content
Skip to reader controlsSkip to navigationSkip to book detailsSkip to footer
Etykajakonaukaipraktyka
Etoszwykleodnosisiędogrupspołecznych(etosrycerski,etosmieszczański,
etosnauczycieli,etosludzibiznesu,etosludzimorza,etos„Solidarności”itp.).Kon-
stytuująceetosobyczaje,ideały,wartości,normyiwzoryzachowaństrukturalizują
życiespołeczne,wypełniająsobąniejakocodziennośćczłonkówgrupy.Kategoria
etosusłużyzarównodoopisucodziennychzachowań,jakinajwyższychwartości
danejgrupy.Możeodnosićsiędowydzielonejdziedzinyżyciaspołecznego(np.etos
pracy)27.Wyrażającespritdecorpsgrupy,etosprzyczyniasiędowzmocnieniajej
spoistościirozwoju,poczuciaodrębnościwzględeminnychgrup.Grupaspołeczna
możestworzyćswójetostylkowtedy,gdyposiadaprzejrzystąistabilnąstrukturę
wewnętrzną(układpozycjiiról),charakteryzujesięspoistością,wynikającązwy-
znawaniaokreślonychwartościiideałóworazfunkcjonujewramachstabilnejma-
krostrukturyspołecznej,będącejbaządlagrupetosowych28.
Wyróżniasiętrzytypyetosu:1)etosmodelowy,2)etosnormatywnyoraz
3)etosinstrumentalno-fasadowy.Etosmodelowy,zwanyteżetosemwsensieści-
słym,toopiswzorówfaktycznegozachowaniasięczłonkówdanejgrupyspołecz-
nej.Maonnienormatywny,aksjologicznieneutralnycharakter,służydosocjolo-
gicznegoopisurzeczywistychzachowańgrupyspołecznej.Wtymujęciuczęsto
utożsamianyjestzestylemżycia.Etosmodelowyodstajeniekiedyodpożądanych
(idealnych)wzorówzachowań,czylietosunormatywnego.Tenrodzajetosuwy-
stępujewdwóchwersjach.Pierwszaznichtoetosnadawany,któryjestwzorcem
sugerowanym,lansowanymlubwymaganymprzezideologiędanejgrupyspołecz-
nej,druga-toetosprzyswajany,czyliwzorzecnormatywnyakceptowanyprzez
grupęspołeczną,któragowyłoniłalubktórejzostałonnadany.Etosnormatywny
możeodnosićsięnietylkodogrup,lecztakżejednostek,np.etoschrześcijański
tozbiórzasad,wyznaczającypostępowaniechrześcijanina.Trzecizwyróżnionych
podstawowychrodzajówetosu,czylietosinstrumentalno-fasadowy,jestzwiązany
zobrazemgrupy,jakiusiłujeonastworzyćnaużytekzewnętrzny.Stanowipodsta-
węwysuwaniaprzezgrupęroszczeńwstosunkudoinnychgrupspołecznychido
rozbudowaniarozmaitych„racjonalizacji”,dotyczącychjejwłasnegouprzywile-
jowanegopołożenia29.
Pomiędzyetosemaetykąpowinnodokonaćsiędystynkcji,podobniejakwprzy-
padkumoralnościietyki.Zarównomoralność,jakietos,należyumiejscowićna
poziomierzeczywistościprzedmiotowej,zaśetykęjakonaukęomoralnościietosie,
napoziomieteorii.Teorięetosuokreślasięjakoetologię30.
27Por.J.Mariański,Socjologiamoralności,dz.cyt.,s.245.
28Por.A.Tarczyński,hasłoEthos,[w:]W.Piwowarski(red.),Słownikkatolickiejnaukispołecznej,
InstytutWydawniczyPax,WydawnictwoMisjonarzyKlaretynów„Palabra”,Warszawa1993,s.48.
29Por.J.Mariański,Socjologiamoralności,dz.cyt.,s.244-245;A.Tarczyński,hasłoEthos,dz.
cyt.,s.48.
30Por.T.Styczeń,J.Merecki,ABCetyki,dz.cyt.,s.6.
21
