Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Etykajakonaukaipraktyka
czeństwieiowpływiepsychicznych,społecznychiekonomicznychuwarunkowań
nazjawiskamoralne38.
5.Głównestanowiskazzakresuetykinormatywnej
Napytanie,costanowinormęmoralności,wetyceudzielasięróżnychodpo-
wiedzi.Istniejewięcwielesystemówetycznych,aletęróżnorodnośćmożnaspro-
wadzićdokilkugłównychstanowisk,spośródktórychzostanietutajomówionych
kilkawybranych,jakwydajesię,najważniejszychwetycezachodnioeuropejskiej.
Scharakteryzowanebędąnastępująceszkołyetyczne:etykateleologiczna,eudajmo-
nizmetyczny,deontonomizm,etykapersonalistyczna,etykautylitarystycznaoraz
etykafenomenologiczna.
Etykateleologicznauznaje,żeistotężyciaczłowiekamożnawyjaśnićdziękiza-
sadziecelowości.Posługujesięonaschematemmoralnym,zgodniezktórymczło-
wiekposiadaswójokreślonycel(telos).Jakobytracjonalnyjestwstaniegorozpo-
znać,jakrównieżpotrafiodkryćzasady(normymoralne),pozwalającegoosiągnąć.
Etykateleologicznapowinność,anastępniemoralnedobroizłoczynu,określaprzez
jegostosunekdoostatecznegoceluczłowieka39.
Jednązodmianetykiteleologicznejstanowieudajmonizm,którystoinastano-
wisku,żenajwyższymcelemczłowiekajestszczęście(eudaimonia).Stanowiono
normęmoralności,czyliźródłoikryteriummoralnejwartościczynu.Postępowanie
człowiekajestmoralniepowinnelubwartościoweotyle,oilestanowiśrodekdo
osiągnięciaszczęścia.Szczęściemożebyćjednakróżnierozumiane.ArystypzCy-
reny(szkołacyrenaików)upatrywałistotyszczęściawdoznawaniuprzyjemności
zmysłowej(hedonizm),Antystenes(szkołacyników)-wniezależnościjednostki
oduwarunkowańwewnętrznych(dążeniedoprzyjemności)izewnętrznych(konwe-
nans,naciskopinii),Platon-wintelektualnymkontakcieczłowiekaztranscenden-
tnąideądobraipiękna.Arystotelesprzyjmował,żeszczęściepoleganadziałaniu.
Wjegoprzekonaniudziałaniejestnajdoskonalsze,gdypodejmowanejestprzez
najdoskonalsząwładzęczłowieka(intelekt),macharakternajdoskonalszegoaktu(po-
znanie),skierowanejestkunajdoskonalszemuprzedmiotowi(AktCzysty,bóstwo).In-
nymisłowy-szczęściemożnaosiągnąćprzezpełnerozwinięciemożliwościludzkiej
natury,samorealizacjęczłowiekajakoczłowieka.Działaniemoralnetotakiepostępo-
wanie,któresłużysamourzeczywistnieniuczłowieka,samodoskonaleniu,rozwinięciu
ludzkichmożliwościwstopniumaksymalnym(perfekcjonizm).Arystotelesuszcze-
gółowiłtęmyśl,wskazująctrzysposobyprowadzącedosamourzeczywistnieniaczło-
wieka.Popierwsze,człowiekmożedoskonałośćzdobyćdziękidziałalnościswego
rozumu.Właściwączynnościąrozumujestodkrywanieprawdy,zatemistotąszczęś-
38Por.tamże,s.178.
39Por.A.MacIntyre,Dziedzictwocnoty.Studiumzteoriimoralności,WydawnictwoNaukowe
PWN,Warszawa1996,s.115i234.
25
