Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Międzynanachronizmem”ansztukąwolnegoczytania”.Przemianyfilologiiś
25
zarównooddzielićod(jużwpunkciewyjściawąskorozumianej)tradycjifilolo-
gicznejto,coautorzyuznajązabezwartościowelubpolityczniekontrowersyjne
dlawspółczesności,jakiwyznaczyćroboczepoledlainteresującegoichrozu-
mieniafilologii,zasadniczotożsamegozróżnymiformułaminowoczesnej,kry-
tycznejpodmiotowości.Oczywiście,Nietzschewewspółczesnychpracachjest
wykorzystywanywfunkcjiretorycznej50.Filozof,którywpowojennejhumani-
styceświatowejpatronowałniejednemunzwrotowi”lubnpowrotowi”,pozwa-
laożywićpojęciefilologii.Równocześniejednakwtakopowiedzianejhistorii
zatarciuulegafaktdoskonaleznanychociażbyWellekowilub(abyprzywołać
badaczkęznajbliższegonamkontekstukulturowego)StefaniiSkwarczyńskiej51.
Zarozpad(anieupadek)dziewiętnastowiecznejfilologiiniemieckiejodpowia-
dałyprzemianyzachodzącewobrębiejejsamej,przedewszystkim-oddzia-
ływanierozległegonurtufilozoficznego,któryustosunkowywałsiękrytycznie
wobecpozytywistycznegoempiryzmu.Toonedoprowadziłydoukształtowa-
nialingwistyki,literaturoznawstwa,historii,antropologii,archeologiiczy
historiisztukijakoosobnychdyscyplinnaukowych.Pozatymbadaczomczy-
niącymzautoraJutrzenkipatronawspółczesnegopowrotudofilologii,oczysz-
czonegozdziewiętnastowiecznychnaleciałości,umykato,żenietzscheańska
wykładniapojęciajestzasadniczozbieżnazjejnajszersządefinicją(poznawa-
nie/rozumienietego,copoznane/zrozumiane),zaproponowanąprzezucznia
Wolfa,AugustaBöckha52.
Podobniejakprzyopisywaniunarodzinorazupadku,powrótfilologiizosta-
jewamerykańskichpracachopowiedzianyprzeznazwiskaodużymkapitale
kulturowym,niezaśdziękipogłębionejrefleksjinadhistorycznymiprzypad-
kamipojęciaiłączonychznimpraktyk.Powrótdofilologiimająinaugurować
esejdeManaorazpóźniejszyodniegoodwadzieścialatesejSaida,który-jako
50
WprostmówiotymSaid:nZakładam,żepomocnewzmniejszeniuoporuwobecnie-
atrakcyjnejideifilologiijakozatęchłejantykwarycznejdyscyplinybyłobyprzypomnienie,że
prawdopodobnienajbardziejradykalnyiintelektualnieśmiałymyślicielZachoduostatnichstu
pięćdziesięciulat,FryderykNietzsche,byłfilologiemizafilologauważałsięzawszewpierwszej
kolejności”
.E.Said,Powrótdoflologiiś,dz.cyt.
51
WedługSkwarczyńskiejhistoriafilologiiodIIpołowyXVIIIwiekuażdowybuchu
IIwojnyświatowejtociągkryzysów(teoriapoezjiludowejHerdera,powstanienowoczesne-
gojęzykoznawstwa,krytykazpozycjinurtówpozytywistycznych,estetycznychiantypozyty-
wistycznychorazkrytykafilologicznegoracjonalizmuihistoryzmu),którejązasadniczoprze-
modelowały,aniezniszczyły.S.Skwarczyńska,Filologia,[w:]taż,Systematykagłównychnurtów
wbadaniachliterackich,ŁódzkieTowarzystwoNaukowe,Łódź1948,s.15-41.
52Zob.A.Böckh,DerIdeederPhilologieoderihrBegrif,UmfangundhöchsterZweck,
[w:]tegoż,EncyklopädieundMethodologiederphilologischenWissenschafen,B.G.Treubner,
Leipzig1877,s.11,https://archive.org/stream/encyklopdieund00bcuof#page/10/mode/2up
[dostęp:16.10.2021].NatęzbieżnośćwskazywałMichałPawełMarkowski.M.P
.Markowski,
Wstronęflologii,[w:]tegoż,Nietzsche.Filozofainterpretacji,Universitas,Kraków1997,s.199.
