Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EdytaGryksa
UniwersytetŚląski
Etiamsicupimusrisumtenerenonpossumus
ŚmiechwkulturzestarożytnegoRzymu
HistoriaśmiechuwstarożytnymRzymiezaskakujeiintrygujebadaczyodwie-
lulat.Ambitnespekulacjeorazpomysłowepróbyscharakteryzowaniajegonatury
częstoidąwparzezniemożliwościązgłębieniajegotajemnic.Studiumbadańnad
śmiechemwinnozatemkoncentrowaćsięnatym,kiedy,dlaczegoiwjakisposób
śmialisięstarożytniRzymianie.Ponadtoniezwykleważnesąinformacjedotyczące
sensuśmiechu,przyczynyorazrezultatów,jakiemógłonwywołać.
Celemniniejszegoartykułujestprzedstawieniehistoriiśmiechuwliteraturze
rzymskiejnaprzykładziewybranychtekstówautorówantycznych.Przeanalizowane
orazprecyzyjnieomówionezostanąnastępująceterminy:risus(śmiech),cachinnus
(śmiechrubaszny),iocus(żart),lepos(dowcip),dicacitas(żartzłośliwy),cavillatio
(żartowanie),sal(dowcipbłyskotliwy),facetiae(dowcip,sytuacjakomiczna).
Podejmującpróbęprzybliżeniahistoriiśmiechuwstarożytności,należyodnieść
siędoopiniistarożytnychfilozofów,którzystaralisięprzyporządkowaćprymarną
ideęśmiechuwyłączniezjawiskomikwestiomwichprzekonaniuważniejszym.
Arystotelesuznawał,żeludzieśmiejąsięiżartujązbytczęsto,niestosownyśmiech
był,jegozdaniem,wyłączniezagrożeniemdlaludzkiejsamokontroli.Ostrokryty-
kowałwszystkichtych,którzy,żartując,popadaliwskrajności.Jegodychotomia
dobregoznaturyiniestosownegożartustałasiępodstawąrozumieniaideihumoru
naprzestrzeniwieków.Wedługniegoczłowiekpowinienżartowaćzumiarem,ma-
jącjednocześniewzglądnasłuchaczy,nigdynieużywaćwulgaryzmówinikogonie
obrażać.ZdecydowaniedalejwswychrozważaniachposunąłsięPlaton,twierdząc,
żeszkodliwyśmiechpowinienbyćzakazany.Krytykaśmiechuzapoczątkowana
przezobufilozofówbyłakontynuowanam.in.przezTeofrasta,Demetriosa,Plutar-
cha,atakżeprzezfilozofówrzymskich1.
1I.S.Gilhus:LaughingGods,WeepingVirgins:LaughterintheHistoryofReligion.London
1997,s.43–44.
