Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
homme)
5
.Możnapowiedzieć,żeróżnicamiędzytymipojęciamijest
wielkaizarazemniewielka.Dodobregowykształceniaiwychowania
popartegoogładą,wdziękiemiznajomościąregułkodeksuhonoro-
wegodołożono–Dtylko”–bycieoświeconymiludzkim
6
.Bycie
oświeconym–znaczyłotyle,cobyćwykształconymimyślącym,ato
łączyłosięrównieżzodwagą.Człowiekpowinienbyćodważny
wmyśleniu,poszukiwaniunowychrozwiązań,przezwyciężaniu
stereotypówiprzecieraniunowychnieznanychszlaków,aprzede
wszystkimodważnywpodejmowaniuczęstobezkompromisowych
decyzji.Jeślidotychcechdodamybycieludzkim,czyliniecosen-
tymentalnymiwrażliwym,ajednocześniewyrozumiałymiempa-
tycznym,tootrzymamyportretczłowiekaOświecenia.
Początkizmianwwizerunkuidealnegoczłowiekapojawiałysię
jużwXVIIw.Dostrzecjemożnawpoglądachfilozofów,m.in.
przedstawionychprzezJ.Locke’awMyślachowychowaniu,wktó-
rych,obokzaleceńopiekuńczychidydaktycznych,nakreśliłportret
Dnowego”człowieka–dżentelmena.Swójudziałwtychzmianach
miałtakżeMolier.Bohaterowiejegoutworów,zwłaszczaMizantro-
paiDonGiovanniegoniemniejsilnieoddziaływalinawyobraźnię
ludziXVIIIstulecianiżrozważaniafilozofów
7
.
Niemożnapostawićtezy,żeOświeceniezaproponowałoirea-
lizowałojedenspójnywzorzecosobowy.Byłatoepokabardzody-
namiczna,wktórejmieściłsięzarównodżentelmen,akceptujący
normyspołeczne,kierującysięrozumem,trzymającyDnawodzy”
emocjeipopędy,któremubliskabyłapostawaMolierowskiegoFlin-
ta
8
,jakinadwrażliwyodludek,krytykującyspołeczeństwozjego
etykietąizwyczajami–opisywaneprzezJ.J.Rousseau
9
.Nawet
wśródczołowychmyślicieliepokiodnajdujemypewnewahania
woceniezachowańludzkich,jakchociażbyuWoltera
10
.Jeślido
5
E.Rostworowski,HistoriapowszechnawiekXVIII,Warszawa1995,s.116.
6
E.Rostworowski,s.116.
7
Dramatyte,niechętniewystawianewXVIIw.,stolatpóźniejwywoływałyżywe
dyskusje.Głównibohaterowie:Alcest,FlintidonGiovanniwzbudzaliwśródjednych
przedstawicieliepokizachwytswojąbezkompromisowościąiodwagą,ainnychdrażnili.
NajbardziejznanesąwystąpieniaRousseauiDiderota,omawiającepostawymolierow-
skichbohaterów:D.Diderot,Opoezjidramatycznej,[w:]E.Rzadkowska,Teorie
dramatyczneOświeceniafrancuskiego,Wrocław1958;J.J.Rousseau,ListdoD’Alember-
taowidowiskach,[w:]J.J.Rousseau,Umowaspołeczna,Warszawa1966,s.333–496;
J.Kott,Wstęp,[w:]Molier,Mizantrop,Warszawa1967.
8
Flint,jedenzbohaterówMizantropa,postawąprzeciwnynadwrażliwemu
ikrytycznienastawionemudoświataAlcestowi,byłbliskiDiderotowi.Por.D.Diderot,
Opoezji...,s.120.
9
J.J.Rousseau,Listdo...,s.373,374.
10
Wolterwpierwszychswychfilozoficznychwystąpieniachbyłwyrazicielem
wielkiegooptymizmu–wiarywrozumimożliwośćDnaprawyświata”.Wiaratazostała
zachwianaprzeztrzęsienieziemiwLizboniew1755r.Najpełniejdałtemuwyrazwopu-
blikowanymrokpóźniejwierszuWierszotrzęsieniuziemiwLizbonie.Podobnespojrzenie
znajdujemywKandydzie(1759).Zakończenietegoutworujestwyrazemzwątpienia
wmożliwośćnaprawyizbawieniaświataprzypomocyrozumu:F.Copleston,Historia
8
