Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1
DYNAMICZNATEORIAROZWOJUNAUKI
Wrozdzialetymomówionodynamicznąteorięrozwojunauki,zwanąbifurkacyjnąteo-
riąrozwojunaukilubnieliniowąewolucjąnauki[Heller1984;Polak2008].Jejpodsta-
wowetezyopartesąm.in.nateoriirewolucjinaukowychThomasaKuhnaoraznateorii
chaosu.Dynamicznateoriarozwojunaukijestjednymzelementówfilozoficznegopo-
dejściadosamejnauki,jejzmiennościwczasie.Przedstawiaogólnąkoncepcjęrozwoju
naukiorazmechanizmyrządzącetymrozwojem.
TeoriatabierzeswójpoczątekodteoriirewolucjinaukowejThomasaKuhna,awzbo-
gaconajestofilozoficznewnioskiwypływającezteoriichaosu.Strukturarewolucjina-
ukowychKuhnabyławlatachsześćdziesiątychchybajednązbardziejkomentowanych
pracfilozoficznych.Kuhnprzedstawiłwniejmodelrozwojunaukowego,wktórym
przeplatająsięokresy„naukinormalnej”oraz„naukirewolucyjnej”.Naukanormalna
jestopartanaprzyjętymwdanymczasie,przezgrupęnaukowców,paradygmacie.Ter-
min„paradygmat”oznaczapowszechnieprzyjętywdanymokresieprzezspołeczność
uczonychpunktwidzenianadanądyscyplinę,jegozałożeniateoretyczneorazmetody
badawcze,natyleoryginalneiatrakcyjne,abypowstaćmogłanajegopodstawieszkoła
[Kuhn1968,s.12].Paradygmat,wedługtwórcytegopojęcia,niejestnaukowcomdany
raznazawszejakoabsolutnawartośćczysłuszność,leczjestprzyjętynapodstawiezgo-
dywiększościbadaczy.Możewięculegaćprzemianom,którezkoleimogąwywoływać
głębokiezmianywnauce(właśnierewolucjęnaukową).Zaznaczyćprzytymjednak
należy,żeparadygmatmusibyćspójnylogicznieipojęciowo,acozatymidziececho-
waćgopowinnaprostota,tzn.powinienobejmowaćtylkotepojęciaiteorie,któresądla
danejnaukirzeczywiścieniezbędne,orazumożliwiaćtworzenieteoriiszczegółowych
zgodnychzeznanymifaktami.
ParadygmatużywanybyłprzezKuhnawwieluznaczeniach(wedługImreLakatosa
byłodwadzieściaznaczeńwpierwszymwydaniuksiążki),aległówniewdwóch:
•
węższym,kiedytoparadygmatjestwzorcemkonkretnejteorii;
•
szerokim,kiedyjestto„całkowityzespółprzekonań,wartości,technikitd.,podzie-
lanychprzezczłonkówdanejspołeczności”,czyteż„matrycadyscypliny”[Losee
2001,s.249].DoelementówskładowychparadygmatunaukowegoKuhnzaliczył
aparat:pojęciowyorazmetodologiczny,aletakżeimetafizyczny.Stądbardzoroz-
ległyzakrestegoterminu.
ThomasKuhn,chcącpolemizowaćzkumulatywnąkoncepcjąrozwojuludzkiejwie-
dzy(liniową),wprowadziłkolejneaspektyzmieniającesamąnaukę:psychologiczne
