Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
iinteresyrządzonychprzeznichmocarstw.Szacujesię,żebliskopółmilionanaszych
rodakówstraciłowtejsłużbieżycie.Owielemniejszejgrupie,sięgającejbowiem-na
przestrzenicałegokonfliktu-niespełnastutysięcyżołnierzy,byłodanewalczyćpod
polskimisztandaramiipolskąkomendą.Zasililioniprzedewszystkimpolskieformacje
zbrojne,utworzoneubokuAustro-Węgier,RosjiiFrancji.
Losludnościcywilnej,któraznalazłasięwstrefiewalk,byłniezwykleciężki.Każda
zestronkonfliktuwysiedlałamieszkańcówzzagrożonychterenówalbozbliżającysię
frontsamzmuszałichdorychłejucieczkiiszukaniaschronieniaprzedkonsekwencjami
nadchodzącejwojny.Nakażdymkrokuowejtułaczkigroziłyimśmierćlubtrwałekalec-
two;ichmajątekmógłuleczniszczeniulubzostaćzrabowanyprzezżołnierzyktórejś
zestron.Napastwęnadchodzącychwojskpozostawianodomy,sporączęśćdobytku
ruchomego,atakżeżywyinwentarz.Wstrefiewalkśmierćczyhałanietylkonaosoby
bezpośredniozaangażowanepoktórejśzestron,lecztakżenaspokojnychcywilów,
mimoogromnegozagrożeniapragnącychdoglądnąćswoichmieszkańigospodarstw.
Rosjanie,cofającysiępodnaporemsiłpaństwcentralnych,stosowalitaktykęspalo-
nejziemi:niszczyliwszystko,czegoniezdołaliewakuowaćpodczasodwrotu.Wgłąb
imperiumRomanowówwywożonocałeurzędyifabryki,wrazzwyposażeniemiper-
sonelem.Władzecarskiezajmowałynapoczetwysiłkuwojennegofunduszeopusz-
czanychmiastigminwKrólestwiePolskimiwtensposóbpozbawiałyjemożliwości
sprawnegofunkcjonowania.Doostatnichchwildziałałyteżwładzepolicyjne,aresztu-
jąceosobypodejrzaneosprzyjaniestrzelcomczylegionistom.
NacierającyNiemcyiAustriacytraktowaliludnośćzamieszkującąziemiedawnego
zaborurosyjskiegojakopotencjalnychwrogówipowszechniedopuszczalisięwobec
niejgrabieżyiaktówprzemocy.Wraziepodejrzeniaoszpiegostwobezwahaniaprze-
prowadzanodoraźneegzekucje.Mieszkańcywspomnianychterenów,którewciągu
pierwszychkilkunastumiesięcywojnyznalazłysiępodwładząniemieckąiaustro-wę-
gierską,niemalnatychmiastpowyjściuRosjanzamalowywalinapisyiusuwaliszyldy
rosyjskojęzyczne,byzastąpićjeniemieckimi.Polacynaziemiachzaborurosyjskiego
liczylinawyzwoleniespodwładzycaratu.Zamiasttegozostalipotraktowanijaklud-
nośćpotencjalniewroga,dotknięcigroząokupacji,objawiającąsięnaderrestrykcyjny-
mizarządzeniamiwładzorazbutąiarogancjąwspierającychjewojsk.
Mieszkańcyziempolskich,zarównoleżącychwzaborach:pruskimiaustriackim,jak
iznajdującychsiępodokupacjąobucesarstw,spotkalisięzuciążliwościamiwspólnymi
dlamieszkańcówcałejwojującejEuropy:niedoborempieniędzyznacznieutrudniają-
cymnabywaniedóbrpierwszejpotrzeby,drastycznymwzrostemcenściślezwiąza-
nymzcorazwiększymibrakamiwzaopatrzeniuwżywność,środkiczystości,opałczy
odzież,wreszcie-powszechnąreglamentacjąwszelkichdóbr.Wojnapozbawiłaza-
jęciaznacznączęśćinteligencji,wzrosłobezrobocie,arobotnicy,zmuszenidopracy
ponadsiły,otrzymywalibardzoniskiepłace.Wysokiecenyijeszczewyższypopyt
naartykułypierwszejpotrzebyzaowocowałyspekulacjąnaogromnąskalę.
8
