Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Melancholiaikrytykakultury.TadeuszRóżewicz
szości-obecności,któranigdyniebyładoświadczeniem„ja”,aledo
którejtęsknotępodmiottymbardziejobjawia).Trudnojednakzgo-
dzićsięnastwierdzenie,jakobyRóżewiczrzeczywiściewpisywał
sięwstrategięzłejwiary.Jegodekonstrukcjaźródłowościwskazu-
jeraczejnaponowoczesnąświadomośćretorycznościifikcyjności
romantycznegomitologemupowrotu.Innymisłowy,podmiotRó-
żewiczadekonstruujemetafizykęobecności,aleświadomjestjej
funkcjonalności,kompensacyjności,wpewnymsensieniezbędno-
ści–jakopodmiotowegokonstruktu:„Imdłużejpłynąłem,tymrze-
kabyłakrótsza,płynąłemjaksięokazałowprzeszłość,czylidopo-
czątku.Awięctobyłtylkoruchpozorny.Alejakmiłyjakczystyjak
uciszający.Jednakprowadzącydozniknięcia...”(Złowiony).Ruch
wkierunkuźródła,któregoniema,okazujesiędestrukcyjny;próba
powrotutylkoodniegooddala,araczejtylkocorazwyraźniejdo-
wodzijegonieistnienia(czy,jakmówiNietzsche,nieistotności30).
Jałowybieg,naktórymporuszasię„ja”,jestruchempowtórze-
nia,ruchemwprzeszłość,jestkrążeniempozorującymwstrzyma-
nieruchu(„Ktojestzbytżywytenrzucasię,płyniebardzoszyb-
kodobrzegu,odbierasobieżycie.Trzebawięcwyrzekaćsiężycia,
gwałtownychruchów.Udawaćbezruch.Nieprzejawiaćwoliży-
cia”,tamże).PodmiotZłowionegopopadazatemwkolejnąmelan-
cholicznąsprzeczność:każdywysiłekmelancholii,byzatrzymać,
unieważnićczas,jestdziałaniemprzeciwskutecznym–nieutwier-
dzapodmiotowości(przez„posiadanie”przeszłości,nostalgiczny
powrót),aleizolujejąodcorazbardziejniedostępnegoźródła.Me-
lancholicznaformuła„nieżyć,abyżyć”zostajewZłowionymzde-
konstruowana.Zjednejstrony,podmiotgłosipochwałęczasupu-
stego:„Nieżyjetenktooglądaobrazy.Itenktóryjezesmakiem.
Ipijany.Itenktóryleci.Itenktóryśpi.Itenktóryspółkuje.Żyje
tylkoten,którysięboi,któryucieka,któryczeka”(tamże);zdru-
giejdowodzi,żetapustkamatendencjędonatychmiastowegowy-
pełnianiasię,awypełniasięzawszeprzeszłością,„czyliniczym”.
Aleniełudźmysię,podwójnanegacjajakopozytywnośćtokolej-
nesamowmówienie.Jałoweznakipamięci(barykadypamięcize
30„wrazzwglądemwźródłowzrastajegobrakznaczenia”.F.Nietzsche,Ju-
trzenka.Myślioprzesądachmoralnych,przeł.S.Wyrzykowski,Warszawa
1992.
