Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Obronićsięprzedtyranią–rozmowazT.Snyderem
Rozmowanumeru
13
sowieckiejiniemieckiejokupacji.To
niejestbowiemkwestiahistorycznych
przyczyn,tylkodialoguwewnątrz-
narodowego.Tomówionas,jakim
chcemybyćnarodem.Moralnyietycz-
nyUkrainiecteżmusibraćodpowie-
dzialnośćnarodowązato,cosięstało
naWołyniu,chociażNiemcyiSowieci
podejmowalitamzbrodniczedziałania.
Zdrugiejstronydotego,bydia-
logiwewnątrznarodówmiałysens,
potrzebnejesttłohistoryczne,nie
możnazatemoczekiwać,żeUkraińcy
powiedzą:Utak,towszystkonasza
wina”
.Podobniejestwprzypadku
Jedwabnego.Polacypowinnibraćzato
wydarzenieodpowiedzialnośćmoralną,
niechbędzietookazjadorefleksji,ale
niemożnaoczekiwać,żepowiedzą,iż
towszystkoichwina.Byłobytoab-
surdalne,bobezokupacjiniemieckiej
isowieckiejJedwabnegobyniebyło.
Beztegotła,któreniebędzieprzywo-
ływanejakowymówka,tylkojakoczęść
wyjaśnienia,PolacyiUkraińcymimo
najlepszejwoliniestworząwspólnego
obrazu.
TonyJudtpisałwPowojniu,że
jednymzważnychspoiwjedności
europejskiejjestmrocznaprze-
szłośćIIwojnyświatowej.Towspól-
napamięćotym,cosięwydarzy-
ło,wspomnieniebóluicierpienia
pomagałowbudowaniuEuropyna
uniwersalnychwartościach.Judt
ostrzegał,żejeślitapamięćniebę-
dziepielęgnowana,towymrzewraz
zpokoleniem,którewojnępamię-
tało.CzysłowaJudtawłaśniesię
spełniają,czytakapamięćnigdynie
powstała?
Patrzyłbymnatotrochęinaczej.
Taksięzłożyło,żepaństwazachodnie
zbliżałysiędojakiegośkonsensusu
wkwestiiZagładyŻydówwmomen-
cie,gdyskończyłsiękomunizm.Po
prostutaksięzłożyło,kiedyTonyJudt
pisałotymwlatachdziewięćdziesią-
tychXXwieku,żenaturalnabyłana-
dzieja,iżZagładastworzyfundament
pamięcidlawszystkich.Jateżuważam,
żepowinnaistniećzasadniczaczęść
wspólnejhistorii,ale–terazprzema-
wiaprzezemniepolskikonserwatysta
–naZachodzienaprawdęnierozu-
mianohistoriiEuropyWschodniej.
Nieotochodzi,żejejmieszkańcy
zawszemielirację.Spotykalisięjednak
zbrakiemsympatiiizrozumienia,
komunizmmiałswojekonsekwencje
iokupacjaniemieckanaprzykładna
Białorusibyłajakościowoinnaniżwe
FrancjiczyDanii.Zachódwykazałsię
brakiemwyobraźni.Jegostanowisko
częstobyłotakie:Umyjużprzezto
wszystkoprzeszliśmy,dziękitemu
wiemy,jaktworzyćpamięć,ichce-
myjąeksportowaćnaWschód”
.To
byłonieprawdziwe.Samahistoria
Holokaustubyłaniewystarczająca,
musiałazostaćujętanatleniemieckiej
isowieckiejokupacji,atakżehistorii
lokalnych.Toniejesttak,żeowojnie
sięzapomina,tylkoniełączysięjejwe
wspólnąnarrację.
