Book content
Skip to reader controlsSkip to navigationSkip to book detailsSkip to footer
1.Detoksykacja
identyczny)-uczestnicząwnimtesameenzymy,uaktywnianesątesame
sekwencjecDNA,wykorzystywanesąpodobnereakcjechemiczne.Odkry-
cietobyłopodstawąsformułowaniatzw.modeluzielonejwątroby(GLC,
ang.GreenLiverConcept1),opisującegolosyksenobiotykówzanieczyszczają-
cychkomórkiroślinne.Zwyklesąonewłączanewcyklprzemianbioche-
micznych,któremająnaceluzwiększenieichrozpuszczalnościwmedium
hydrofilowym,ograniczeniekumulacjiwhydrofobowychbłonachkomó-
rek,anastępniewyeksportowanietakzmodyfikowanejtoksynydoze-
wnętrznychpartiirośliny(korzeni,łodygi),gdziestanowionanieaktywny
metaboliczniekomponentstrukturalny.Wtensposóbzmniejszasięczas
półtrwaniaksenobiotyku,awkonsekwencjiczasekspozycjinajegotok-
sycznedziałanienaorganizm.Całkowitadegradacjaorganicznychtoksyn
zachodzibardzorzadko,ale,jeżelimamiejsce,produktybiotransformacji
związkówmacierzystychsąźródłemważnychkomponentówstruktural-
nychibiochemicznychrośliny,np.aminokwasów.
Wprocesiedetoksykacjiroślinymożnawyróżnićtrzypodstawowefazy:
•bioaktywacja-enzymatycznelubchemiczne(hydroliza,reakcjeredoks)
uaktywnienieksenobiotyku,umożliwiającewejściewreakcjezendogen-
nymikomponentamikomórki;
•koniugacja-sprzężenie(połączenie)ksenobiotykuzsubstancjami,któ-
rezwiększająjegohydrofilowość,awkonsekwencjirozpuszczaniewcy-
tozolukomórkowym.Wytworzonewtensposóbkoniugatysąnieaktyw-
nebiologicznie;
•kompartmentacja-eksportkoniugatówdowakuolilubapoplastycznych
strukturkomórki,prowadzącydoichzdeponowaniaidalszegorozkładu
lubwkomponowaniawnieaktywnąmetabolicznieczęśćrośliny.
Powyższymechanizmumożliwiaprzeżycieroślinomwskrajnienieprzy-
jaznychwarunkachbytowania.Naprzykładweflorzehałdycynkowo-oło-
wiowejwBolesławiukołoOlkuszaegzystujeroślinagoździkkartuzek
(D.carthusianorum),którapotrafimagazynowaćwkorzeniachtoksyczne
związkiołowiu,wpostacidużychzłogówobudowiekrystalicznej.Opisany
trójetapowyprocesumożliwiakonwersjęszkodliwychzwiązkówołowiu
wrozcieńczeniachmetabolicznychwnieaktywnezwiązkikrystalicznetego
pierwiastkaznajdującesiępozaczynnymiżyciowoczęściamirośliny.
Wprzypadkuorganizmówzwierzęcychfazakompartmentacjijestzastą-
pionawydzieleniemtoksynzkałem,moczemlubpotem,cowprzypadku
roślin(zwyjątkiemroślinwodnych)jestniemożliwe.Dlategorozwinęłyone
1H.Sandermann,DHigherplantmetabolismofxenobiotics:the«greenliver»concept”,Phar-
macogenetics,1994,4(5),225.
2
