Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
Kwestianowoczesności,jejrozwojuiaktualnegokształtujejforminstytucjonalnych,zaistniałananowo
jakofundamentalnyproblemsocjologicznyuproguXXIwieku.Związekmiędzysocjologią
apojawieniemsięnowoczesnychinstytucjijestznanyoddawna.Współcześniewiemyjednak,żete
powiązaniasąbardziejzłożoneiproblematyczne,niżkiedyśsądzono,iżeponownaanalizanatury
nowoczesnościmusiiśćwparzezrewizjąpodstawowychzałożeńanalizysocjologicznej.
Nowoczesneinstytucjeróżniąsięodwszelkichwcześniejszychformporządkuspołecznego
zewzględunaswojądynamikę,to,wjakimstopniupodważajątradycyjnezwyczajeiobyczaje,inaich
globalnyzasięg.Niesątojednaktylkozmianyzewnętrzne.Nowoczesnośćradykalnieprzekształca
charakterżyciacodziennegoizmienianajbardziejosobistedoświadczeniaczłowieka.Nowoczesność
należyrozważaćnapoziomieinstytucjonalnym,aletransmutacjezachodzącenatympoziomieznajdują
bezpośrednieprzełożenienażyciejednosteki,cozatymidzie,ichtożsamość.Istotnie,jedną
zwyróżniającychcechnowoczesnościjestzacieśniającasięwzajemnazależnośćmiędzydwoma
„krańcami”ekstensjonalnościiintencjonalności:czynnikamiglobalnymizjednejstrony
iindywidualnymidyspozycjamizdrugiej.Celemtejksiążkijestanalizanaturytychwzajemnych
powiązańizbudowaniesłownikapozwalającychjąuchwycićkategorii.Wewprowadzeniupostaramsię
zarysowaćistreścićgłównewątkicałegoprzedsięwzięcia.Takastrategiapociągazasobąniestety
koniecznośćpewnychpowtórzeń,wtejmierzepozostajemiwięcliczyćnawyrozumiałośćCzytelnika.
Mimożegłównymprzedmiotemrozważańjesttożsamośćjednostki,niejesttozasadniczopraca
psychologiczna.Książkawprzeważającejmierzekoncentrujesięnapowstawaniunowych
mechanizmówbudowaniatożsamości,którymnadająkształt–iprzezktóresązarazemkształtowane
–instytucjenowoczesności.Tożsamośćjednostkiniejestbezwolną,zdeterminowanąprzezczynniki
zewnętrznerzeczą.Jakkolwieklokalnebyłybykontekstydziałaniajednostek,konstruującswoją
tożsamośćczynnieuczestnicząonewspołecznychoddziaływaniachoglobalnychkonsekwencjach
iimplikacjach.
Socjologiainaukispołecznewszerszymrozumieniusąnierozłącznymielementamiinstytucjonalnej
refleksyjnościnowoczesności,zjawiskaofundamentalnymznaczeniudlazawartejwtejksiążceanalizy.
Narefleksyjnośćnowoczesnościskładająsięnietylkobadaniaakademickie,aletakżewszelkie
podręczniki,przewodniki,działalnośćterapeutycznaiporadnictwo.Wkilkuprzypadkachszeroko
powołujęsięwięcnabadaniasocjologiczneipraktyczne„przewodnikipożyciu”–nietylewcelu
udokumentowaniajakiejśkwestii,iledlatego,żesąsymptomatycznedlazjawiskspołecznychitrendów
rozwojowych,jakiestaramsięustalić.Sątobowiemnietylkoprace„dotyczące”procesówspołecznych,
alemateriały,którewjakimśstopniunateprocesysięskładają.
Ogólnie,jesttoksiążkaocharakterzeanalitycznym,anieopisowym,stądwkilkukrytycznych
momentachwywodu–wceluudokumentowaniaproponowanegostanowiska–odwołujęsiędotypów
idealnych.Staramsięuchwycićstrukturującewłaściwościnowoczesności,którestanowiąjejrdzeń
iwspółoddziałujązrefleksyjnościąjaźni.Nieanalizujęjednakszczegółowotego,wjakimstopniu
rozwiniętesąniektórezewspomnianychprocesówwokreślonychwarunkach,wyjątkówanitendencji
przeciwnych.
Rozpoczynamrozdziałem,wktórymzarysowujęramycałejanalizy.Wykorzystującdlailustracji
konkretnebadanie,proponujęcharakterystykękluczowychaspektówrozwojunowoczesności.Obok
refleksyjnościinstytucjonalnejnowoczesneżyciespołecznecechująprocesydogłębnejreorganizacji
czasuiprzestrzenipowiązanezekspansjąmechanizmówwykorzeniających,naktórychdrodzerelacje
społecznezostająwyrwanezeswoichbezpośrednichuwarunkowańiponownieuporządkowane
wwymiarzewielkichdystansówprzestrzenno-czasowych.Skutkiemtakiejreorganizacjiczasu
iprzestrzeni,wrazztowarzyszącymijejmechanizmamiwykorzeniającymi,jestwzmocnienie
iglobalizacjazaznaczającychsięjużwcześniejprzejawównowoczesnościorazzmianatreściinatury
życiacodziennego.
Nowoczesnośćjestporządkiemposttradycyjnym,aletonieoznacza,żerękojmiętradycjiiobyczaju
zastąpiłapewnawiedzaracjonalna.Wątpienie,którejestnierozłącznącechąnowoczesnejmyśli
krytycznej,przenikazarównożyciecodzienne,jakiświadomośćfilozoficzną,tworzącogólnywymiar
egzystencjalnywspółczesnegoświataspołecznego.Nowoczesnainstytucjonalizacjazasadyradykalnego
wątpieniapoleganadążeniudoformułowaniawszelkiejwiedzywpostacihipotez,czylitwierdzeń,które
jaknajbardziejmogąbyćprawdziwe,alesązzasadyzawszeotwartenarewizjęiwkażdejchwilimogą
zostaćodrzucone.Systemyzakumulowanejwiedzyspecjalistycznej–będąceistotnymiczynnikami
wykorzeniającymi–reprezentująwielorakie,częstowzajemniesięzwalczająceiróżnewswoich
implikacjachautorytety.Wwarunkach,jakjąokreślam,„wysokorozwiniętej”lub„późnej”
nowoczesności–wnaszymdzisiejszymświecie–budowanietożsamości,podobniejakjejszerszego
kontekstuinstytucjonalnego,musisięodbywaćwsposóbrefleksyjny.Realizacjitegozadanianieułatwia
oszałamiającarozmaitośćopcjiimożliwości.
