Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
TOMASZSOBIERAJ
kuprzybrałobliczemonizmunaturalistycznego(przyrodniczego).Brzo-
zowskiprzekonywał,że:
sprawaprzedmiotowościwkrytyceliterackiejpostawionązostałaprzezwpły-
wowychpisarzy,jakHipolitTaineiEmilHennequin,wadliwie.Pisarzeci,na
którychrozwojuumysłowymzaciążyłnaturalizmpozytywistyczny,tj.przeko-
nanie,żepojęcia,jakimioperująnaukiprzyrodnicze(specjalnienaukibiologiczne,
którewywieraływpływnajsilniejszynaludzitejgeneracji),sączymświęcejniż
pojęciami,żesąonewyrazemjedynieistniejącejrzeczywistości,wyprowadzili
stądwniosek,żewszystkiedziedzinymyśliludzkiej,któretylkochcąsięstać
czymświęcejniżzbioremczystodorywczychidowolnychmniemań-muszą
wzorowaćsięnatymtypieDrzeczywistościprzyrodniczej”iwylegitymowaćsię
zeswojegowzględemniejstosunku.Sztuka,literaturaztegopunktuwidzenia
stawałasięfunkcjąbiologiczną,wytworemorganizmówludzkich,żyjących
wpewnychokreślonychwarunkach.
W
tymczasiemożnabyłomówićoprzy-
rodniczejteoriibiologii,prawa,państwa,moralności,zapytywaćsię,czyhistoria
jestnaukąprzyrodniczą:wszystkotouchodziłozawyrazostatecznypostępowej,
nowoczesnejmyśli18.
StanowiskoBrzozowskiegodałobysięwięcokreślićjakoantyreduk-
cjonistyczne.Krytykbowiemodrzucałpodstawowemetodologicznezało-
żeniemonizmunaturalistycznego,czyliwymógstosowaniaargumentacji
iwyjaśnieńniewykraczającychpozasferęprzyrodniczą,empirycznie
iracjonalnieweryfikowalnych.ZdaniemBrzozowskiego,krytykaliteracka
-jakzresztącałakrytykafilozoficzna-niemożesięograniczaćwyłącznie
doeksploracjisferydoświadczenia.
Jeżelibowiemkrytykaliterackaodróżniasięmetodologicznieod
Dobiektywnego”przyrodoznawstwapozytywistycznego,totymsamym
znowatorskimiprądamiwdziedziniefilozofiiimetodologiinaukiłączyją
przeświadczenieopodmiotowymuwarunkowaniuoperacjipoznawczych,
ojejzależnościodprzyjętegouprzedniokontekstuteoretycznego,wtym
takżeodaparaturypojęciowej,któraniemacharakterunaiwniereferen-
cjalnego.Krytyknietraktowałjęzykajakomediumneutralnego,odwzo-
rowującegoistniejącąprzedustawnierzeczywistośćobiektywną;byłon
dlańbowiem-jakzauważaAndrzejChmielecki-Drezerwuarem,substan-
cją,zktórejbudowanesąwszystkietworyikonstrukcjeduchowe”19.Ów
rezerwuarfunkcjonowałwprzestrzenikomunikacjispołecznej,umożli-
wiałDstosunkimiędzyludzkie”20;używanytwórczoprzezpodmiotludzki,
___
____
___
___
18Tamże,s.176.
19A.Chmielecki,TeoriawiedzyStanisławaBrzozowskiego,Warszawa1984,s.30.
20Tamże.
