Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
1.PODSTAWOWEPOJĘCIACHEMII.MASAATOMOWAICZĄSTECZKOWA
fizycznych.Należądonichbadaniagrawitacjiziemskiej,którepozwoliłynaoszaco-
waniemasynaszegoglobujako59776·1020tonorazjejśredniejgęstościwynoszącej
około5752t·m13.NajważniejszychinformacjidotyczącychwnętrzaZiemidostarczyły
jednakbadanianadrozchodzeniemsięwnimfalsejsmicznych.Falesejsmicznesąfa-
lamisprężystymi,podłużnymiipoprzecznymi,wywoływanymiprzeztrzęsieniaziemi,
atakżegenerowanymisztucznie.Falepodłużne(szybsze)ifalepoprzeczne(wolniejsze)
rozchodząsięzprędkościązależnąodwłaściwościsprężystychośrodka.Napewnych
głębokościachkuliziemskiejdoznajązałamanialubodbicia,cowskazujenaistnienie
granicypomiędzyośrodkamioróżnychwłaściwościachfizycznych.Najważniejszataka
nieciągłośćsejsmicznajestpołożonanagłębokościokoło2900km.Okazałosię,że
jeszczegłębiejprzechodzątylkofalepodłużne,podczasgdypoprzecznemogątylko
doznaćodbicia.Zjawiskotakieświadczyotym,żematerianagłębokościwiększejniż
2900kmznajdujesięwstanieciekłym.Przezcieczebowiemnieprzenikająfalespręży-
stepoprzeczne.Powszechnieprzyjmujesię,żeciekłejądroZiemi,opromieniubliskim
3500km,maskładzbliżonydoskładumeteorytówżelaznych,tzw.syderytów,awięc
żezawieragłównieżelazozkilkomaprocentaminikluorazbyćmożejednegolubwię-
cejpierwiastkówomasieatomowejmniejszejodżelaza,np.siarkilubkrzemu,atakże
fosforuiwęgla.
Drugawyraźnapowierzchnianieciągłościsejsmicznejpołożonajestznaczniebliżej
powierzchniZiemi,średnionagłębokości30km.Głębokośćtejnieciągłości,zwanejnie-
ciągłościąMohoroviˇ
cicialubwskrócieMoho,jestwiększapodkontynentami,azwłasz-
czapodwysokimigórami,gdzieschodzinawetdo70kmwgłąb.DopowierzchniZiemi
zbliżasięonanajbardziejpodoceanamiitutajosiągagłębokość5–6kmponiżejdna
oceanu.
ObydwienieciągłościdzieląZiemięnatrzystrefy:1)skorupęziemską,zewnętrzną
warstwęglobupowyżejMoho,2)płaszczziemskiobejmującyobszarpomiędzyMoho
anieciągłościąnagłębokości2900kmoraz3)wewnętrznejądroZiemi.Podczasgdyto
ostatniejestmetaliczne,płaszcziskorupaziemskasąobszaramiwypełnionymiskałami
zawierającymiróżnegorodzajukrzemiany(p.22.15).Zróżnicowanieskładutychobsza-
rówstanowiwynikprzemiangeologicznych,jakimulegałaZiemiawciągu4,5mldlat
swojejgeologicznejhistorii.Bliższeszczegółydotyczącestrukturyiwłaściwościtrzech
głównychstrefZiemiznajdzieCzytelnikwpodręcznikachgeologiiigeochemii.
Skorupękontynentalnątworząkrzemianybogatewglin,astosunkowoubogiewma-
gneziżelazo.Ztegopowoduoznaczasięniekiedytęformacjęgeologicznąnazwąsial
(Si–Al).Skałamitypowymidlatejwarstwysągranity.Skorupaoceanicznazawierana-
tomiastkrzemianybogatewmagneziżelazo,ostosunkowomniejszejzawartościglinu.
Warstwatakaoznaczanajestnazwąsima(Si–Mg).Skałamitypowymidlaniejsąbazalty.
WpłaszczuZiemimieścisięokoło67%jejmasy,azarazem84%objętości.Podob-
niejakskorupajestonwypełnionykrzemianami.Dominująwnimjednakjakominerały
oliwinyipirokseny,atakżegranaty.Skałypłaszczaznajdująsięwstaniestałym,lecz
wwarunkachwysokiegociśnienia(rzędumilionaatmosfer)orazwysokiejtemperatury,
dochodzącejwdolnychczęściachpłaszczado4000OC,mogąulegaćpowolnemupły-
nięciuioddziaływaćzdolnymipartiamiskorupy.
