Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
2.Przemocmiędzyprzedszkolakami
Naturaizakreszjawiska
Badaczepracującynaróżnychkontynentach,wtymwEuropie(np.Monks
iin.,2005;OrtegaiMonks,2005;PerreniAlsaker,2006;SmithiLevan,1995),
AmerycePółnocnej(np.LaddiBurgess,1999;Ostrov,2008;Snyderiin.,2003),
AmerycePołudniowej,AustraliiiOceanii(np.Russelliin.,2003)orazAzji
(np.Nelsoniin.,2006;Shahim,2008;ShiniKim,2008),zaobserwowali,żeniektó-
redziecizachowująsięwstosunkudorówieśnikówagresywnie.
Wiemydziś,żezachowaniaagresywneujawnianeprzezmałedzieciróżniąsię
podwielomawzględamiodzachowańwystępującychwpóźniejszymdzieciństwie
iwwiekumłodzieńczym.Wewczesnymdzieciństwiedziecimająwiększąskłonność
doposługiwaniasiębezpośrednimiformamiagresji,występującejwsytuacjach
„jedennajeden”,któremogąobejmowaćtakiezachowaniaagresywne,jak:uderza-
nie,kopanie,popychanie,agresjasłowna,np.przezywanieczygroźby(Monksiin.,
2003).Małedzieciposługująsiętakżetaktycznąagresjąrelacyjną,mającąnacelu
zniszczenierelacjimiędzydziećmi(np.CrickiGrotpeter,1995);wtymwypadku
takżeprzeważającawiększośćdziecisięgaraczejpobezpośredniąagresjęrelacyjną
(jakwykluczeniespołecznesłowami:„Nie,niemożeszsięznamibawić!”),aniżeli
poformypośrednie(jakrozsiewanieplotek),odbywającesięzaplecamiofiarylub
przezosobętrzecią(Monksiin.,2003).BadaniaprowadzonewFinlandiiwykazały
zmianęrozwojowąwzakresierodzajówagresji,którymiposługująsiędzieciimło-
dzież–starszedzieciposługująsiępośrednimiformamiagresji(np.Björkqvistiin.,
1992).Uważasię,żesątobardziejwyrafinowanepostacieagresji(gdyżwymagają
lepszychumiejętnościspołecznychpostronieagresora),cododatkowoutrudnia
identyfikacjęsprawcy(wniektórychprzypadkachnawetofiaramaztymproblem).
Podobniejakwprzypadkustarszychgrup,odnośniedoktórychprowadzonoba-
danianadmobbingiem,wobszarzerólprzyjmowanychprzezchłopcówidziewczyn-
kiorazzachowańagresywnych,któreujawniająiktórychdoświadczają,występują
różnicemiędzypłciowe.Chłopcyczęściejprzyjmująroleofiar-sprawców2(Perren
iAlsaker,2006)lubagresorów(Monksiin.,2003).Crickiwspółpracownicy(1999)
orazOstroviKeating(2004)odkryli,żewgrupieprzedszkolakówdoświadczenia
przemocyfizycznejbyłyczęstsze(zarównowwypadkuagresorów,jakiofiar)wśród
2
Rolaofiary-sprawcyoznaczabyciezarównoofiarąmobbingu,jakijegosprawcą;dzieci
wtejgrupiedoświadczająnegatywnychoddziaływańzestronyinnych,poczym,wramachod-
reagowaniaczyodwetu,nękająinnedzieci,częstosłabszeodsiebie.Agresjawśródtychdzieci
jestagresjąreaktywną(pojawiasięjakoreakcja),niesąoneprowodyramibójek.Podobnerole
wyróżniasięrównieżwprzypadkumobbinguwwięzieniach.Istniejąteżwynikibadańwskazujące
naobecnośćofiar-sprawcówwinnychkontekstach.Takżebadanianadeksperymentalniewywo-
ływanymwykluczeniemprowadzoneprzezTwengepokazują,żeagresjajestnaturalnąreakcjąna
wykluczenie,aosobywykluczanerównieżwykluczająinnych(przyp.red.nauk.).
