Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ujęciebehawiorystyczne
21
2.Warunkowanieinstrumentalne(operant)jestowielebardziejzłożone.
Odklasycznegoróżnisiędwiemazasadniczymicechami:
2.a)dojegozaistnienianiezbędnajest„spontanicznaaktywność”jed-
nostki(por.Skinner,1938),podczasgdydonabywaniaklasycznych
odruchówwarunkowychczłowiekalubzwierzęmogązmusićwa-
runkizewnętrzne,
2.b)przebiegaononainnym,wyższympoziomie,wktórymuwarunko-
wanastajesięreakcja,anieinny(czyliobojętny)bodziec–jakma
tomiejscewprzypadkuwarunkowaniaklasycznego(por.Hilgard,
Marquis,1968).
3.Warunkowaniespołeczne(zwanetakżezastępczym)mamiejscewtedy,
kiedynagrodalubkaraniespotykabezpośredniouczącegosię(jak
wpoprzednichtypachwarunkowania),leczosobę,którąonobserwuje
izktórąwwiększymlubmniejszymstopniusięidentyfikuje.Tenro-
dzajwarunkowaniaodkrytoiopisanowzwiązkuzlicznymibadaniami
nadwpływemfilmównanaszezachowanie.Częstotentypwarunko-
wanianazywasiętakże„modelowaniem”.
Wszystkietetrzyrodzajewarunkowaniazachodząwprzypadku
powstawaniadewiacyjnychformzachowaniaseksualnego,czyli„wypa-
czonychodruchówseksualnych”,dlategoznajomośćichjestniezbędna
zarównodowyjaśnieniagenezytychdewiacji,jakiprzedewszystkimdo
konstruowaniamaksymalnieskutecznychprogramówoddziaływańreso-
cjalizacyjnych.
Zewzględunarelatywnąprostotęwarunkowaniaklasycznegomożna
nimwytłumaczyćnieskończonąliczbęwarunkowychbodźcówseksual-
nych,czyliuczynieniesygnałemerotycznymprzeróżnychdoznańnie-
mającychpierwotnietakiegocharakteru.Tymrodzajemwarunkowania
wytłumaczyćzatemmożnazarównonieskończonebogactwonajsubtel-
niejszychdoznańerotycznych,nierzadkobardzowysublimowanych,jak
inajbardziejbrutalneiwynaturzoneformyzaspokojeniaseksualnego.Na
bazietegorodzajuwarunkowaniaopierasiętakżeszeregprostychstrate-
giipsychokorekcyjnych,oczymbędziemowapóźniej.
Najszerszezastosowanie,zarównodowyjaśnieniaróżnychzachowań
człowieka(takżespaczonych),jakidoopracowaniametododdziaływań
psychokorekcyjnych,mawarunkowanieinstrumentalne,pozwalaono
bowiemnaprześledzenieinterakcjipomiędzywzajemnymiukładamiłań-
cuchówreakcjinaodbieranewzmocnienia(nagrodylubkary).Znajomość
