Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Osubtelnościachbadańnadpaństwamiautorytarnymi.Refleksjametodologiczna
Autorytaryzmmożebyćzarównonarzędziemdziałańnarzeczzdo-
bycia,odzyskaniaizachowaniasuwerennościnarodowo-państwowej,
jakiinstrumentempodporządkowaniasiłomzewnętrznym.Autorytarne
mogąbyćzarównoreżymyantykolonialne,antyimperialistyczne,dążące
doniezależnościodregionalnegoczyświatowegohegemona,jakiwa-
salne,satelickiedyktaturyorazmarionetkowe,operetkowemini-imperia
podporządkowaneobcym,leczrealniegroźnedlawłasnychobywateli.
5.Historycznepostacieautorytaryzmuikoloryt
lokalny
Sposóburzeczywistnieniazasadyarbitralnościirepresywnościrzą-
dówjestzróżnicowanyhistorycznie.Zdystansuhistorycznegowyraźnie
widać,żeniesątymsamym:wzorzecdespotyczno-poddańczy(znanyze
starożytnychipóźniejszychtyranii,satrapii,absolutyzmu,samodierża-
wija
11
),wzorzecprofetyczny(inaczej-mesjanistyczno-charyzmatyczny)
charakterystycznydlaruchówreligijnychiruchówspołecznychepokiro-
mantyzmu
12
,wzorzecpaternalistyczno-klientelistyczny
13
,wzorzecpopuli-
styczny-demoautorytarny(gdziedemagogiczno-plebiscytarnytypkomu-
nikacjizmasamiprzeciwstawianymielitominobcym”stajesięmandatem
donzamordyzmu”,alezpowołaniemnawynikisondażyiwyborów)
14
,
wzorzecklerykalny(chybaniewymagakomentarza),wzorzecmenadżer-
sko-technokratyczny(rządyfachowcówprogramowoponadgłowamioby-
wateli).
Otychhistorycznychwcieleniach,znanychzdoświadczeńwieluminio-
nychepok,trzebapamiętać,gdyprzymierzamyetykietkę‘autorytaryzm’
doanalizywspółczesnychprzemianwkrajachdokonującychtransforma-
cji,choćbytychzobszaruWNP.Musimymiećświadomość,żezwykle
11Por.A.markizdeCoustine.ListyzRosji.Rosjaw1839roku.Warszawa1991;B.Engel-
mann,Mypoddanił,dz.cyt.
12Por.St.Filipowicz.Romantycznymodelpartycypacjieuforycznej;w:Człowiekjakooby-
watel(red.M.Szyszkowska),Warszawa1995.
13Por.A.Mączak,Klientela.NieformalnesystemywładzywPolsceiEuropieXVI-XVIIIw.,
Warszawa1994;J.Tarkowski,Socjologiaświatapolityki,Władzaispołeczeństwowsystemie
autorytarnym.Warszawa1994,T.I;J.Tarkowski.Socjologiaświatapolityki.T.II.Patroni
iklienci,Warszawa1994.
14Zob.A.Michnik,Sowieckiorzeł,albooparadoksachkołchozowegobonapartyzmu,„Ga-
zetaWyborcza”,nr279,30listopada-1grudnia1996r.,s.10-11.Autorytarnycharakterde-
magogii-jakosocjotechnikipopulizmu,choćnietylkopopulizmu-charakteryzujęwksiążce:
M.Karwat,Odemagogii,Warszawa2006.
53
