Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
PoznawczemechanizmytechnikwPływuSPołecznego
Zasadniczepodobieństwomiędzyobiematechnikamipolegawięcnatym,żewobuprzypad-
kachdochodzidonagłegoinieoczekiwanegozdarzenia,którewytrącapodmiotznormalnego
funkcjonowania,zaburzasprawnośćjegodziałania,powodujeżemaonkłopotyzesprawowa-
niempodmiotowejkontrolii,wkonsekwencji,ulegaprośbom,czynamowom.
Istniejejednakelement,którywyraźnieróżnicujeobieanalizowanetutechniki.DTR,poza
wprowadzeniempoznawczegozamętuwgłowiepodmiotu,wymagajeszczedodatkowodostar-
czeniamuargumentunarzeczspełnieniaprośby
.Tenargumentpełnifunkcjęgotowejwska-
zówkipostępowania.Skutecznośćhuśtawkiemocjonalnejniewymagapojawieniasiętakiego
zewnętrznegoelementu,skłaniającegopodmiotdouległości.Osobapoddanadziałaniutej
technikiwydobywatakąheurystycznąwskazówkęzzasobówwłasnejpamięcibiografcznej
(np.„gdyktośgrzecznieocośprosi,aprośbaniewydajesięwielka,należyjąspełnić”).
Pojawiasiępytanieoskutecznośćtechnikihuśtawkiemocjonalnejwwarunkach,wktórych
ponagłejzmianieprzeżywanychemocjipodmiotusłyszałbyargument,którymiałbyskłaniać
godouległości.Inaczejmówiąc,jesttopytanieoskutecznośćtechnikianalogicznejdoDTR,
przyczymzamiastskłanianiapodmiotudozmianypoziomujegofunkcjonowaniapoznawcze-
go,zmuszasięgodonagłejzmianyfunkcjonowaniawwarunkachdynamicznejzmianyemocji.
Poemocjonalnejdezorganizacjinastępujejednak,analogiczniejakwtechniceDTR,poznaw-
czeprzeorientowaniewwynikupojawiającegosięwerbalnegoargumentu.
Ponieważwspomnianyargumentbyłbydodatkowym(obokwspomnianejheurystykiwydo-
bywaniawspomnieńzwłasnejpamięci)czynnikiemskłaniającympodmiotdouległości,moż-
nasądzić,żewarunki„huśtawkaemocjonalnaplusargument”wywoływałybyjeszczesilniejszą
uległość,niżuległośćstwierdzanawsytuacjinagłegowycofaniaźródładoświadczanejemocji.
Wartoprzytymzauważyć,żewsytuacjibędącejprototypemopisanejwempirycznejpsy-
chologiitechnikihuśtawkiemocjonalnej,tj.wsytuacjiprzesłuchiwaniapodmiotuprzezduet
„zły-dobrypolicjant”,„dobry”funkcjonariuszużywazwyklewerbalnegoargumentu,mającego
skłonićprzesłuchiwanegodozeznań.(Mówinp.:„przyznaniesięjesttwojąjedynąszansą”.)
Wychodzącztakiegowłaśniezałożenia,wspólniezKatarzynąSzczuckąprzeprowadziliśmy
serięeksperymentów,którewykazały
,żejeślirzeczywiściewprowadzisiębadanegowstan
huśtawkiemocjonalnejiproponującmucoś,alboproszącgoocoś,dodasięwerbalnyargu-
ment,topropozycjatajestakceptowanaprzezniegojeszczeczęściejniżwwarunkachtrady-
cyjnej(tj.pozbawionejargumentu)huśtawki.Wjednymztakichbadańwykorzystaliśmyopisa-
nywcześniejparadygmatpozostawianiazawycieraczkąsamochodowąkartki,którawyglądała
jakmandat,aleokazywałasięreklamowąulotką.Kierowcy
,którzyzapoznawalisięzjejtreścią,
częściejkupowaliproponowaneimkadzidełkahinduskie.Robilitojednakjeszczeczęściej,gdy
wstaniehuśtawkiemocjonalnejsłyszeli,żetakizakuptowyjątkowaokazja(DolińskiiSzczuc-
ka,2011).Wynikitegobadaniaprzedstawiononarycinie2.2.
