Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Rzemiosło,handel,drobnyprzemysłprywatnywdwudziestoleciumiędzywojennym...
czewczerwcu1942r.22360(66,6%)warsztatówrzemieślniczychspośród33582
zarejestrowanychznajdowałosięwrękachPolaków;dokońcawojnyprzetrwały
wpolskichrękachtylkote,któreniezapewniałygodziwejegzystencjiNiemcom24.
OmawianyprocesprzebiegałpodobniewGeneralnymGubernatorstwie.Wpierw-
szejfaziewładzeniemieckieprzejęłynajwiększepozarolniczeprzedsiębiorstwago-
spodarcze.Jednocześniekonfiskacieuległywszystkieżydowskieplacówkigospo-
darcze.Znacznaichwiększośćuległalikwidacji:na112tys.żydowskichsklepów
przejętychwlatach1939-1942zlikwidowanoponad100tys.Podobniezlikwidowa-
nookoło115tys.przejętychżydowskichwarsztatówrzemieślniczych.
Żydziprzeznaczaninaśmierćpozostawialiresztkiswegostanuposiadania.
Przedsiębiorstwaprzemysłoweorazlicznerzemieślniczeihandlowezmieniałytyl-
kowłaścicieli.Większośćdrobnychprzedsiębiorstwbyłaniszczona.Lukawgospo-
darce,jakawtensposóbpowstawała,byłaodczuwanajednaksłabo.Kurczyłysię
obroty,awięcpozostałewarsztatymogłypodołaćzapotrzebowaniomprodukcyj-
nym.FachowcyżydowscybylizastępowaniPolakami,którzywcześniejbylipra-
cownikaminajemnymiwdrobnejwytwórczościczyhandlu.Wpierwszychlatach
okupacjimożnabyłozauważyćdośćdużyruchzałożycielskiwhandlu.Wchodzili
dońbyliurzędnicy,ludzie,którzyutracilipracęorazprzybyszezewsi.Wyrazem
tegoprocesubyłaliczbaprzedsiębiorstwhandlowychnapoczątku1943r.,która
zmniejszyłasięwstosunkudodanychwyjściowychz1939r.tylkoo50%.Odpo-
wiadałotoliczbiezlikwidowanychprzedsiębiorstwżydowskich,aprzecieżwtym
czasielikwidowanebyłyrównieżprzedsiębiorstwapolskie25.
Zaskonfiskowanemienieobywatelepolscynieotrzymywaliżadnegoodszkodo-
wania.JedynienaziemiachwcielonychdoRzeszywzamianzaodszkodowaniamie-
lioniotrzymywaćniskiezasiłkipieniężne.Warunektenniezostałjednakspełniony,
gdyżuprawnienidotegozasiłkubyliwysiedlanidoGeneralnegoGubernatorstwa,
wktórymtegotypuświadczenianieprzysługiwały.
Wcelumaksymalnegowykorzystaniapotencjałuprzemysłowegookupowanych
ziemPolskinapotrzebywojnywładzehitlerowskieprzeprowadziłyakcjęlikwida-
cyjno-scaleniowąprzedsiębiorstwprzemysłowychorazwarsztatówrzemieślni-
czych.Akcjatatrwałaprzezcałyokresokupacji.Ujejpodstawległapotrzebakon-
centracjipotencjałuprzemysłowegonapotrzebyprodukcjizbrojeniowej.Niemniej
przemawiałyzaniąrównieżwzględynaturypolitycznej,gdyżwjejwynikuzmniej-
szonoliczbępolskichiżydowskichplacówekgospodarczych.Przedsiębiorstwem,
którepowstałowwynikukomasacji,kierowałjużpowiernikniemiecki.Likwidowa-
nebyłygłówniemałe,najbiedniejszeprzedsiębiorstwaprzemysłowe,rzemieślnicze
ihandlowe.Zracjonalizowaniestrukturyprzedsiębiorczościmiejskiejnastępowało
wpołączeniuzbrutalnymwywłaszczaniemiwysiedlaniemwłaścicieli,aczęstopo
24C.Łuczak,Podniemieckimjarzmem(KrajWarty1939-1945),Poznań1966,s.234.
25W.Jastrzębowski,dz.cyt.,s.305-306.
