Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚWIAT
otowyłaniasięzciemnościziemia
otonastajepierwszydzieństworzenia
jużświatłaświtusrebrząsięnarosie
jużtchnieniePanagórąsięunosi
jużbarwytrawomwodomiobłokom
przywracapromieńspływającybłogo
odiskryśwituświatsięrozprzestrzenia
JózefBaranHymnporanny,„Sycyna”nr1–2,1994
Wstęp.Eksplikacja:Nazwaświatijejznaczenieetymologiczne.Powstanieświata.Budowaświata:
trzypoziomyświata;światpodziemnyipodwodny(drugiświat);niebo,piekło,czyściec;ośświata
iśrodekświata;strony,granice,kształtświata;podporaświata.Opozycje:tenświat:tamtenświat(za-
światy);świat:dom;świat:KrólestwoBoże;świat:więzienie/podziemie/jaskinia.Jedenświat,wiele
światów?Właściwości,cechy.Władzanadświatem.Opiekanadświatem.Przemianyświata:wiekzłoty
wdziejachświata;potępienieizbawienieświata;starzeniesięświata.Proroctwanatematprzyszłości.
Koniecświata.Oznakikońca.Datakońca.Cosięzdarzywmomenciekońcaświata.Zdarzenia:świat
jakoobiektfizyczny;światjakoistotażywa;światjakistotamyślącaiprzeżywająca;światjakoobiekt
widzeniaipoznawania;światjakoobserwator,świadekisędzia.Miejsceżyciaczłowieka,miejscewę-
drówkiitułaczki.Światnaopak.Ekwiwalencje.Symboleświata.
Dokumentacja:Zagadki.Przysłowia.Zamówienia.Modlitwy.Widowiskabożonarodzeniowe.Ko-
lędy.Pieśniwielkopostne.Powinszowaniaipieśniwielkanocne.Przemowyweselne.Pieśniweselne.
Mowypogrzebowe.Pieśnipogrzebowe.Pieśnimiłosne.Pieśnireligijne.PieśnimaryjneizaObrazem.
Pieśniopapieżu.Pieśniżołnierskie.Pieśniwięzienne.Pieśnigórnicze.Przyśpiewki.Pieśniżartobliwe.
Pieśnisieroce.Pieśniobyczajowe.Pieśnirefleksyjne.Pieśnidziadowskie.Listyznieba.Proroctwa.Mity
kosmogoniczne.Opowieściwierzeniowe.Bajki.Opowiadania.Legendy.Podaniahistoryczne.Anegdoty.
Zapisywierzeń.Relacjepotoczne.Pisanapoezjachłopska.Bibliografia.
Wpolskiejkulturzeludowejobrazświatajest„naiwny”,budowanywperspek-
tywiesubiektywnej,antropocentrycznej,iróżnisięodzobiektywizowanegoob-
razunaukowego.ZarazemwświetlezgromadzonejwnaszymSłownikudokumen-
tacjiludowyobrazświatajestbardzosilniewewnętrzniezróżnicowany,poniekąd
nawetniespójny.Jesttakzkilkupowodów.Zjednejstronymamydoczynienia
zobecnościąwtejpozorniemonolitycznejkulturzekilkumodeliświatastano-
wiącychrefleksyróżnychnawarstwiającychsięnasiebiehistorycznych„formacji
kulturowych”;zdrugiejzaśstronysamprzedmiotpostrzeganiaikonceptualizacji
–całaotaczającaczłowiekarzeczywistość–jesttakrozległa,żezostajewoglą-
dzieijęzykowymujęciupoddanaproceduromograniczaniaimodyfikowaniaper-
spektyw:wydzielasięnajpierwto,coistniejewkręgunajbliższym(domowym)
iwsferzeprywatnej,potem–wkręgudalszym(obcyświat,dalekiestrony)iwsfe-
rzepublicznej(oficjalnej),wkolejności–ujmujesięcałąziemięjakośrodowisko
człowieka,tenświatwopozycjido„zaświatów”(nieba,piekła,tamtego/drugiego
świata).Dotegodochodzitrzeciważnyczynnikróżnicujący–różnegatunkowe
konwencjeprzekazu.
