Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Pojęcierolispołecznejwsocjologii
21
nak,żeludziereagująnienaunikalnecechyczłowieka,araczejnarole
przezniegopełnione.Innymisłowy,ludzkiereakcjepodkreślającezwią-
zekdanejosobyzokreślonąroląwzmacniająidentyfikacjętejosoby
zrolą.Przystosowaniedorolimożepolegaćnaidentyfikacjiroli,która
poleganawczuwaniusięwnią,uświadamianiujejtreściiprzyjęciajej
jakoswoistegodrogowskazu.Dalszymetapemprzystosowaniajest
wdrukowanieroli,awięcutrwaleniezjawiskaidentyfikacjizroląprzez
faktjejdostrzeżeniaprzezotoczeniejednostki.Kolejnymstadiumjest
wrastaniewrolę,którepoleganazorganizowaniuwokółspełnianiada-
nejrolisystemukontaktówspołecznych,zabezpieczeniamaterialnego,
symboliczyrutynowychzachowań,tworzącychnaturalnyświatdanej
jednostki.Wreszcie,krańcowymetapemprzystosowaniaroli,którywy-
łączaświadomąrefleksjęjestjejfetyszyzacja,czylicelebrowanierolidla
siebiesamej.Jesttorodzajsuperkonformizmuwstosunkudooczeki-
wańzwiązanychzokreślonąrolą.
Manipulacjaroląmożebyćzwiązanazchęciązamaskowaniapeł-
nieniajakiejśroli,zewzględunapełnienieinnej.Przyjęcieokreślonej
rolimożemiećteżcharakterinstrumentalny,gdypełnionarolajest
niezbędnymetapemdlaosiągnięciainnejroli.Manipulacjaroląmoże
polegaćtakżenaprzedefiniowaniuroli,czylinadaniujejinnejtreści
przypozorachzachowaniadotychczasowegosystemuzachowań.Zkolei
negacjaroli,związanajestzodrzuceniemroli,którazostałaprzyjęta
przezjednostkęzjakiśwzględówlubzostałajejnarzuconaprzezspo-
łeczeństwo.Przemianyżyciaspołecznegostymulująrolotwórcząinwen-
cję,cooznacza,żewciążmożliwejestkreowanienowychról18.
Wsocjologiiwyróżniasiędwatypypozycji:przypisaneiosiągane.
Pozycjeprzypisanewyznaczanebezudziałuwoli,anaichzajmowa-
nieczłowiekniemawpływu.Zkoleipozycjeosiąganezdobywasamo-
dzielnie,jednakmożesięzdarzyć,żeonenarzucane(pozycjawięźnia
czypoborowego).Wkażdymspołeczeństwiewystępująobydwarodzaje
pozycji,choćichproporcjezróżnicowane.DWnowoczesnycheuropej-
skichspołeczeństwachprzemysłowychniewielejestpozycjiprzypisanych,
ate,któresą,wyznaczagłówniebiologia.Takimiprzypisanymipozycjami
pozycjekobietyimężczyzny,dzieckaistarca.Wpodzielonychnastany
społeczeństwachfeudalnychlubkastowychbyłoznaczniewięcejpozycji
18M.Łoś:DRolespołeczne”wnowejroliś,op.cit.,s.130–144.