Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Późneśredniowiecze
muzułmańskichwładcówEgiptu.Kościółormiański
wCylicji,posiadającyosobnegopatriarchę(katolikosa)sta-
rałsięopotwierdzenieprzezRzymswejprawowierności,
dokonującwobrzędachzmianupodabniającychgodo
Kościołałacińskiego.Wokresiepapiestwaawiniońskiego
uznanojejednakzaniewystarczające.Naskutektego
Ormianwiernychkatolikosowitraktowanojakoschizma-
tyków.Podwpływemdominikanówpowstałaormiańska
kongregacjabraciunitów,którapropagowaławśródOr-
miannaWschodzieobrządekłacińskiwjęzykuor-
miańskim.Kontrolidominikanówpodporządkowane
zostałytakżeklasztorywItalii,stworzoneprzezormiań-
skichbazylianów,którzyewakuowalisięzBliskiegoWscho-
duiprzyjęliobrządekłaciński(1356).Tendencjeunijne
pojawiłysięponowniewXVwieku.Przedstawicielekato-
likosacylicyjskiegoreprezentującytakżeOrmianze
Lwowaprzystąpilidouniiflorenckiej(1439),któranie
miałajednaktrwałychkonsekwencji.PrzeciwnicyRzymu
doprowadziliw1441r.doodnowieniakatolikosatuwEcz-
miadzynie,któregozwierzchnictwouznaliwkrótceOrmia-
niezPolskiiLitwy.OrmianienaKrymie(poddaniGenui)
wytrwaliprzyunii,ażdozdobyciaKaffyw1475r.przez
Turkówosmańskich.
PróbynarzuceniaprymatuKościołarzymskiego
chrześcijanomWschoduzakończyłysięcałkowitym
fiaskiem.Chrześcijaństwowpoł.XVw.byłojużtrwale
podzielone.
PotęgaKościołainstytucjonalnego,jegobogactwo
iprzepychwywoływałysprzeciwróżnegorodzajukonte-
statorów.Pragnęlioniodrzuceniabalastutradycji
ipowrotudopierwotnegochrześcijaństwaopisanego
wDziejachApostolskich.Ruchyewangeliczne,które
EyCJE©
KatedraormiańskaweLwo-
akceptowałyKościółhierarchicznyniebyłytraktowanejakoheretyckie(np.ubodzykatoli-
wie_najdalejnazachód
cy,ubodzyLombardczycy),natomiastte,któregoodrzucały,byłypotępianeisurowo
wysuniętyprzykładarchitek-
turyormiańskiej;najstarsza
prześladowane.Takilosspotkałwaldensów,założonychprzezbogategokupcazLyonu,
częśókościołapochodzi
PiotraWaldo(zm.ok.1217),którysprzedałswójmajątek,apieniądzerozdałubogim,oraz
zlat1361-1363
pewneczęścihumiliatów(łac.humilis-(pokorny)),apostolików,pastuszków,beginekibe-
gardów(starofrancuskiebegeoznaczałokolorniefarbowanejsuknizsurowejwełny).
DoszczególniedramatycznychsporówdoszłowXIIIiXIVw.wśródfranciszkanów.
Ichradykalnynurtspirytuałówlubfraticellich(braciszków),podwpływemproroctw
spirytuałowie
kalabryjskiegoopataJoachimazFioreorychłymnadejściuepokiDuchaŚwiętego,
awrazzniąKościoładuchowegomnichówisprawiedliwych,żądałzachowaniabez-
względnegoubóstwa.Potrzebępokutydlaoddalenianieszczęść,poprzedzającychna-
dejścietejery,głosiliwędrownibiczownicy,mężczyźniikobietychłostającysiędlauzyska-
niauczestnictwawmęcePańskiej.Niektóreztychruchówdoczekałysięreformacji.
Innycharaktermiałyruchyneomanichejskie,jakiepojawiłysięwpoł.XIIw.,naj-
pierwwBośni,BułgariiiSerbii(bogomili),późniejwLombardii,środk.Włoszechipd.
Francji(katarzy,zgreckiegokatharoi-(czyści),lubalbigensi,odfrancuskiegomiasta
ruchyneomanichejskie
Albi).Byłytonowereligiedualistyczne,którychkorzenietkwiływnauceManiego,
perskiegoreformatorareligijnegozIIIw.PrzeciwstawiałyzasadzieDobra-zasadęZła,
astwórcyświataduchowego-stwórcęświatamaterialnego,którymmiałbyćzbun-
68
