Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjanowożytnegopaństwa
23
Mówiąconarzędziach,trzebawspomniećoprawie.Wprawdzieparemii
prawniczejubisocietasibicivitasibiius,czyliHgdziespołeczeństwo,tampaństwo,
tamprawo”,wcałościniedasiębronić,leczzwiązekpaństwaiprawa,zwłaszcza
przyelastycznymrozumieniutegoostatniego,sięgawbardzoodległąprzeszłość
ipozostajenadalwyjątkowościsłyiwszechstronny.
DodrugiejgrupynależąniewątpliwieThomasHobbesiJohnLocke.
Pierwszyochronyprzedzłemwstanienaturyupatrujewpotężnympaństwie.
Piszeonim,żeHjestjednąosobą,którejdziałańiaktówkażdyczłonekjakiejśdużej
wielościstałsięmocodawcą,przezugody,jakieciludziezawarlimiędzysobąwtym
celu,bytaosobamogłaużyćsiłyichwszystkichiichśrodków,jaktobędzieuważała
zakorzystnedlaichpokojuiwspólnejobrony”(1651/2009,258).Celemnadrzędnym,
wartymwielkichwyrzeczeń,włączniezwolnością,sądlaHobbesabezpieczeństwo
iład.
Locke,polemizujączHobbesemkilkadziesiątlatpóźniej,inaczejwidział
zarównostannatury,jakicechyczłowieka.Przedewszystkimobawiałsięwładzy
absolutnej.Pisał:HWstanienaturymarządzićobowiązującekażdegoprawonatury.
Rozum,któryjesttymprawem,uczycałyrodzajludzki,[ł]żeskorowszyscysąrówni
iniezależni,niktniepowinienwyrządzaćdrugiemuszkódnażyciu,zdrowiu,wolności
czymajątku”(1689/2015,258).Trzemawartościami,którymmiałosłużyćliberalne
państwo,byłyżycie,wolnośćiwłasność.RzecznikwolnościzkońcaXVIIw.,popie-
rającyHchwalebnąrewolucję”,miałnamyślijednaknielicznąmniejszość,Hojców,
panów,mężów”(Locke1689/2015,256),mężczyzn–właścicielimajątków,wówczas
głównieziemskich.
PoupływiekolejnychstukilkudziesięciulatKarolMarksiFryderykEngels
moglinapisaćwManifeściekomunistycznym:HNowoczesnawładzapaństwowajest
jedyniekomitetemzarządzającymwspólnymiinteresamicałejklasyburżuazyjnej”
(Marks,Engels2007,4).
Należyjeszczezwrócićuwagęnazłożonośćizmiennośćskrótumyślowego
państwo-naród[nation-state],związkumiędzypaństweminarodem.
Ewolucjanowożytnegopaństwa
Pojawieniesięistopniowyrozwójnowożytnegopaństwaumożliwiłodopierozanika-
niefeudalizmu.WEuropie,inaczejniżwinnychczęściachświata,gdziefeudalizm
równieżbywałskutkiemosłabieniairozpaduimperiów,trwałonbardzodługoprzez
wielewiekówpoupadkuRzymu.
Ustrójtenopierałsięnasiecilubsieciachwierności,wiążącychkażdego
wasalazarównozezwierzchnikiem,jakipodwładnymi.Rządpodzielonybyłmiędzy
wielomanierównymiwładcami,powiązanymiwięzamiwierności[fealty,fidelitas],
którzypostrzegaligojakoprywatnąwłasność.Społeczeństwodzieliłosięnastany.
Przytłaczającączęśćstanowiliprzywiązanidoziemi[glebaeadscripti],uprawiającyją
iutrzymującynielicznych,którzytworzylistanwładcówświeckichistanduchowny.
