Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MałgorzataChudzińska
nych.Człowiekzatem,mocąswojegorozumu,uwalniasię
odnormnarzuconychmuzzewnątrzisamstajesięnormą
swojejmoralności41.Konfrontującsumieniezprawem,Kant
pisze:nPostępujtak,bymaksymatwejwolimogłamiećza-
razemważnośćjakopryncypiumprawodawstwapowszech-
nego”42.MimożeautorMetafizykimoralnościzapodstawę
sumieniauważarozum,zwracarównieżuwagęnaznaczenie
uczućdlakształtowaniapostawymoralnejczłowieka.nSpo-
czywananasconajmniejwtórnyobowiązekkultywowa-
nianaturalnychuczućżyczliwościikorzystaniaznichjako
środkówdowykształceniaempatiiopartejnazasadachmo-
ralnychinaodczuciachwłaściwychzewzględunanie”43.
Whistoriifilozofiiodnaleźćmożemyrównieżteoriewy-
wodząceźródłosumieniazładuspołecznego.Liberalnamyśl
JohnaLocke’aiAdamaSmithaprzedstawiaspołeczeństwo
jakowspólnotę,którejcelemjesttworzeniedobrawspólne-
go.Zaowodobromabyćodpowiedzialneindywidualnesu-
mieniekażdejjednostki.Poprzezzakodowanąwczłowieku
transcendentalnąprawdęirozummaonprzedkładaćdobro
wspólnenadwłasnyinteres.Utworzonewtensposóbprawo
zewnętrzne,którymjednostkiwinnesąposłuszeństwo,ma
znajdowaćodzwierciedleniewindywidualnymsumieniu.
LockeiSmithpowołująsięwswojejteoriinaprawonatu-
ralneiwłaśnienanimmabyćbudowanysystemprawny,
obowiązującyczłonkówspołeczności,ademokratycznepro-
cedurypowinnyułatwiaćwybórnajlepszychśrodkówreali-
zacjitegoprawaidobrawspólnegozarazem44.Twórcylibe-
ralizmuodwołująsiędoetykichrześcijańskiej.Rozumieją
41
D.Buksik.Rozumieniesumieniawnaukachpsychologicznych.Seminare.
1999;15:267–274.
42
I.Kant.Krytykapraktycznegorozumu.PWN.Warszawa1972:54.
43
M.Pieniążek-Samek.Sercemaswójporządek,rozummaswój.Kilkapytańdomoje-
gosumienia.W:M.Romanek(red.).Sumienie,55.
44
W.Zuziak.Jakprzywrócićsumieniewżyciuindywidualnymispołecznym.W:M.Ro-
manek(red.).Sumienie,277.
·17·
