Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
23
cech,międzyzabawąjakokategoriąuniwersalną(należącądouniwersaliówkultu-
rowychiantropologicznych)aglobalistycznymnuzabawieniem”zachodzicałkowi-
tarozłączność.Skoroprocesnuzabawienia”niespełniawszystkichkonstytutyw-
nychwarunkówzabawy,tozabawąpoprostuniejesti,jakwykazujerefleksja
ludologiczna,zabawąbyćniemoże.Zkoleizabawainextensodziękiwłaściwym
warunkomlogicznejwystarczalnościniemożeutożsamiaćsięzamorficznym,
zglobalizowanymświatem.Uchylamytymsamympogląd,żenuzabawienie”polega
naprzeobrażeniuczyteżnzawłaszczeniu”przezzabawęsferypoważnej-podsta-
wowejsferynaszejegzystencji.
Zabawaa„uzabawienie”
Abyteustaleniauzasadnić,odwołujemysiędoklasycznej,najszerzejfunkcjo-
nującejdefinicji,stworzonejprzezJ.Huizingę.Autortenpośródkilkuczynników
konstytutywnych14,wskazujeprzynależnejejusytuowanieprzestrzenneiczasowe,
zabawyjestoddzielenieodrzeczywistości,azarazemopróczprzeciwstawieniaizara-
zemdziękitemuprzeciwstawieniumożliwesąwyraźnepowiązaniazżyciemcodzien-
nym.Zabawazeświatawychodzi,światu(ludziomświata)służyidoświatawraca.
Światodrębnyjestkonstytutywnieniezbędny.Wwypadkunuzabawienia”otakichrela-
cjachczywręczsynergicznychpowiązaniachniemożebyćmowy.Wnuzabawieniu”nie
maodniesieniadoświata,jestonprzetwarzanywprocederzabawowy(aleniezabawę).
14
DefinicjaJ.Huizingistanowipunktodniesieniawiększościmonografiiozabawie.Autor
ujmujezabawęjako1)działanieswobodne,nwolne”(nienakazaneprzeznikogo);
2)bezinteresowne,ncośconiejestzwyczajnymżyciemiznajdujesiępozaprocesem
bezpośredniegozaspokajaniakoniecznościiżądz;3)tajemnicze,sekretneiin.;4)wyda-
jesię,żenajważniejszą,adotychczasniewymienionącechąjestdziałaniennaniby”,nZa-
bawaniejestnzwykłym”czyteżnwłaściwym”życiem(zob.JohanHuizinga,Homoludens.
Zabawajakoźródłokultury,przekł.M.Kurecka,W.Wirpsza,nCzytelnik”,Warszawa1985,
s.20).Wartośćdystynktywnawymienionychtucechsamychwsobiejestniewielka.
Wszystkieonemogąwyjśćpozazabawęizwiązaćsięznuzabawieniem”.Jedynącechą
konstytutywnąospecyficedystynktywnejjestnieusuwalnaczasowaiprzestrzennalo-
kalizacjazabawy.Wartopodkreślić,żedefinicjaHuizingizachowujeniezawisłośćwobec
teorii,któremogłybyzredukowaćzjawiskozabawydokontekstówobjaśniających,
główniespołecznych,rozwojowych,behawioralnych.KrytykastanowiskaHuizingibyła
jednakdośćczęsta.Dotyczyła-jakwwypadkuCaillois-jedynierozumieniapewnych
wyróżnikówzabawy,jejradykalnejodrębnościodświatacodziennego.Byływszakstan-
owiskabardziejradykalne.MechthildNagel(PlayinCultureandtheJargonofPrimordi-
ality:ACritiqueofHomoLudens[w:]Play&CultureStudies.Volume1.DiversionsandDi-
vergencesinFieldsofPlay,red.serii:StuartReifelUniversityofTexas-Austin,red.tomu:
MargaretCarlisleDuncanUniversityofWisconsin-Milwaukee,AblexPublishingCorpo-
rationGreenwich,ConnecticutLondon,England,1998,s.19-20)przypomina,żew1988
rokuMargaretCarlisleDuncanwezwaładoradykalnejkrytykidziełaHuizingi,którejej
zdaniemnierealizujegłoszonejbezinteresowności,zabawyjakoceludlasiebie(prak-
tykiautotelicznej)czy-dodajmy-niezawisłościwobecinnychteoriiobjaśniających.
Czynitowobecrosnącejliczbybadaczy,opowiadającychsięzastanowiskiemHuizingi.
Postępujewięcwprzeciwieństwiedoinnychkrytyków,takichjakCaillois,Ehrmann,
Geyl,GombrichiGruneau,posługujesięmetodąsemiologiczną,badającąkoncepcjeopo-
zycyjne.ZpodobnymnastawieniemwystępujeMariaLugones,krytykujenaciskHuizingi
