Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZ|AŁ1.IZOMORF|ZMWNAUKACH$POŁECZNYCH
(epistemologiczna)uznaje,żenowośćjednostekemergencjipoleganasubiektywnym
spostrzeganiuwyłaniającychsiępoziomówbytowych,podczasgdyfundamentalny
poziom(zwyklefizyczny)pozostajejedynyiniezmienny(tamże:6).
Emergencjapoleganaprzyczynowejsprawczościbytuzpoziomumakrowrela-
cjidosubstancjizpoziomumikro.Procesemergencjiobrazujetymsamymkolejne
wyłanianiesięwyższychwłasnościitworzyswoistąichhierarchię,np.niemożna
wywieśćpoziomumilitaryzacjikraju(samoloty,statki,rakietyiwojsko)zpoziomu
indywidualnego(sumasztukbroniposiadanychprzezpojedynczychobywateli),te
dwapoziomyniesątożsame,choćczęściowozawierająsięwsobie.
WedługNowaka(1985)towłaśniepodejścieemergentneodgrywakluczową
rolęwnaukachspołecznych,gdyżpozwalanaszukaniepomostówmiędzyprawami
rządzącymiludzkimizbiorowościamiaprawamipsychologii,opisującymicechy
izachowaniapojedynczychosóbwtychzbiorowościach.
1.3.CECHYAGREGATOWEZ;|OROWOśC|LuDZK|CH
18
Wiemyjuż,żeróżnesytuacjewbadaniachpsychologicznychsąmożliwe:czasami
zmiennewystępujątylkonapoziomiejednostkowym,czasamitylkonapoziomie
populacyjnym,aczasaminaobydwu,czylisąagregowanenapoziomiepopulacyj-
nym.Takasytuacja,gdziecechajednostkowamożebyćjednocześniecechąagrega-
towązbiorowościludzkich,oznacza,żezmiennawystępujenadwóchpoziomach
jednocześnie(choćwartozauważyć,żezmiennazagregowananieoznaczazmiennej
kulturowej,taksamojakpoziomzagregowanyniejesttożsamyzpoziomemkultu-
rowym).Docechagregatowychzaliczasięzagregowanemiary(np.przeciętnywiek
członkazbiorowości),powszechnezachowania,wartościczydominującewgrupie
poglądy.Cechytakiejednakniesąwłaściwościamikultury,np.wzrastającywiek,
czylistarzeniesięspołeczeństwa,niejestnstarościąkultury”,któracharakteryzuje
siętysiącletnimitradycjami(jakkulturaazjatycka)lubwspółcześnieutworzonym
społeczeństwem(jakkulturaamerykańska).Cechącharakterystycznąwłasności
agregatowychjestto,żedlastwierdzeniaichwystępowaniawdanejzbiorowości
wystarczajądaneoodpowiednichwłasnościachposzczególnychczłonkówkonkretnej
zbiorowości(Nowak,1985:111).
Wświetletejdefinicjiprzykłademtakiejcechyagregatowejwydajesięgłówna
zmiennaniniejszejmonografii,czyliprzekonanieoantagonizmiewrelacjachspołecz-
nych(wskrócie:antagonizmspołeczny).Dodatkowoantagonizmjednostkowymożna
agregowaćzarównonapoziomiepopulacyjnym,jakimożnabadaćjegoprzejawyna
poziomiekrajowym(np.jakomilitaryzację),cobędęsięstaraławykazaćwkolejnych
rozdziałach.
Przekonanieoantagonistycznymcharakterzerelacjispołecznychwydajesię
cechąagregatowązbiorowościludzkichwtymsensie,żeokreślawłaściwesposoby
odnoszeniasięjednychludzidoinnych,atezkoleiwspółkształtująstrukturęgrupy
