Содержание книги
перейти к управлению читателемперейти к навигацииперейти к деталям бронированияперейти к остановкам
Kanonliterackinaprzestrzenidziejów
nacisknawyboryczytelnicze8.Takaoptykapozwalaspojrzećnaliteraturę
jaknadyskursspołeczny9,któryjakoideologicznakonstrukcjapozbawio-
naneutralnościchroniswójinteres,niejednokrotnienarzucającgoinnym.
Etymologiasłowankanon”wywodzisięzjęzykagreckiego,któreozna-
czałopoczątkowontrzcinę,prętmierniczy,wzorzec,miarę”;wjęzykuła-
cińskim(canon)znaczyłzaśnregułę,zasadę,przepis,normę,katalog(spis)
osóblubprzepisówprawa,regułpostępowania”10.Nimjednakpojęcieka-
nonuzaczęłoodnosićsiędoliteratury,funkcjonowałonagrunciesztu-
ki,gdziebyłołączonezestudiaminadproporcją,sposobemprezentowa-
nialudzkiejpostaciorazdokładnymwyliczeniemproporcjiposzczegól-
nychczęściciałalubrozmieszczeniaelementówdzieła.Itak,wdziedzinie
rzeźbyjakopierwszypróbęstworzeniawłasnegokanonupodjąłPoliklet
wVwiekup.n.e.,ajegorealizacjeprzedstawiłwpostaciposąguDoryforo-
sa.Znamiennymźródłeminformacjiokanoniewsztucestarożytnejstał
siętraktatrzymskiegoarchitektaWitruwiuszazIwiekup.n.e.,któryza-
lecałwykorzystywanieproporcjiludzkiegociałatakżewbudowlachoraz
ugruntowałprzekonanie,żeidealniezbudowaneciałoczłowiekamożna
ująćwprostychfigurachgeometrycznych:koleikwadracie11.Wokresie
hellenistycznymkategoriakanonuczęściejbyłałączonazpojęciemmime-
sis,rozumianymjużnietylkotak,jakchciałtegoArystoteles,czylijakona-
śladowanienatury,nalerównieżwcześniejszychdziełuznawanychzakla-
syczne(wzorcowe);wcesarstwierzymskimrolętakąpełniłasztukagrec-
ka,costanowiłopoczątektrwałegozwiązkumiędzykanonemapojęciem
klasycznościinawiązującymidoniejnurtamiwsztuce”12.
8J.Święch,Burzewokółkanonuł,s.14.
9Pojęciedyskursurozumianewtakimznaczeniu,jakienadałmuMichelFoucaultwNarodzi-
nachklinikiirozwinąłwArcheologiiwiedzy.Oznaczaon:nzbiórspołecznieusankcjonowa-
nychpraktykwypowiedzeniowych,określającyzarównomiejscepodmiotu,jakistatusrzeczy-
wistości.Rzeczywistośćistniejejakowypadkowaróżnychwypowiedzinajejtemat(czylima
statusdyskursywny).Jednostkastajesiępodmiotem,gdyprzyjmujejakowłasneregułydane-
godyskursu,narzucającegojejokreślonewartościiprzekonania”(M.P
.Markowski,Badania
kulturowe,w:TeorieliteraturyXXwieku.Podręcznik,red.A.Burzyńska,M.P
.Markowski,Kra-
ków2006,s.536).
10Kanon[hasło],w:Encyklopediakatolicka,t.8,red.A.Szostekiin.,Lublin2000,s.567.
11Witruwiusz,Oarchitekturzeksiągdziesięć,przeł.K.Kumaniecki,Warszawa2004.
12Kanon[hasło],w:Encyklopediakatolickał,s.578-579.
21
