Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Odantropologiimilczeniado„białychznaków”
integracjidziełaiasemantycznychefektów.Artystapokazujebliskiesąsiedz-
twotakichzjawisk,jaksensinonsens,znakibrakznaku,dźwiękimilczenie
-słowaidźwiękisądlaniegomuzycznymorazplastycznymtworzywem,
otwarciemnato,conietylkoniewyrażalne,leczinieprzewidywalne,wtekst
zostajebowiemwłączonyprzypadek.
Uogólniając,możnazatempowiedzieć,żemilczenie-zeswojąnieokre-
ślonością,wieloznacznościąiwielofunkcyjnością-bardzodobrzewpisujesię
zarównowwizjępoetykinegatywnej,wwersjiwyrażającejzwątpieniewmoc
słowa,możliwościpoznaniaorazetycznewartości,jakiwramyapofatycz-
nejpoetykinpozytywnej”62,czyraczejkonstruktywnej,poprostuotwartejna
różneformybraku,ibędącejpozaprostąbinarnąopozycją.
Przypomniećwartotutajkoncepcjęncogitotacité”Maurice’aMerleau-
-Ponty’ego(kontrowersyjnądlawyznawcówjęzykowegomonizmu63wreflek-
sjifilozoficznej,alezkoleibliskąodkryciomwspółczesnejneurobiologii64).
Milczenieodwołujesiębowiemtakżedodelikatnejsferytego,coprzed-
językowe,acozwiązanejestznaszymcielesnymfunkcjonowaniemwświecie
jakoludzi,znobecnościąsiebiedlasiebie”
,utrzymywaniemkontaktuzwłas-
nymżyciem.Jakwyjaśniafilozof:nPozacogitomówionym,którejestzamie-
nionewwypowiedź,wprawdęistoty,jestjeszczecogitonieme,doznawanie
siebieprzezsamegosiebie”65.Jestonoodruchowe,intuicyjne,zaścogitojako
takiewiążesięjużzesferąjęzyka66.
62Por.M.Stala,Bliskomilczenia,w:tegoż,Chwilepewności.20szkicówopoezjiikrytyce,
Kraków,WydawnictwoZnak,1991,s.32;A.Żywiołek,Milczeniejakodyskursepifaniczny(na
przykładzienoweli„Stygmat”CyprianaKamilaNorwida).W:Formacjedyskursywnewkultu-
rze,językachiliteraturzeeuropejskiejXXwieku,red.L.Rożek,Częstochowa,Wydawnictwo
Akademiiim.J.Długosza,2005,s.553;T.Kunz,TadeuszaRóżewiczapoetykanegatywna.
W:Literaturawobecniewyrażalnego,dz.cyt.,s.294.
63Zob.E.Grodziński,Monizmadualizm.Zdziejówrefeksjiflozofcznejnadmyśle-
niemimową,Wrocław,Ossolineum,1978.Monizmoznaczatutajjęzykowycharaktermy-
śli,awięcniemożliwośćpozajęzykowegoujmowaniadoświadczenia,wprzeciwieństwiedo
skrajnegodualizmu,wgktóregosłowaimyślistanowiądwaróżneporządki.Por.koncepcję
nmówieniomyślenia”DanaSlobina:tegoż,From„thought”andlanguageto„thinkingforspeak-
ing”.In:RethinkingLinguisticRelativity,ed.byJ.J.Gumperz,S.C.Levinson,Cambridge,Cam-
bridgeUniversityPress,1996.
64Zob.A.Damasio,BłądKartezjusza,dz.cyt.,s.128.
65M.Merleau-Ponty,Fenomenologiapercepcji,przeł.M.Kowalska,J.Migasiński,posł.
J.Migasiński,Warszawa,FundacjaAletheia,2001,s.425.
66CiekawierzeczujmujeKarlJaspers,jeszczebardziejograniczającsferępozajęzykową,ale
jednocześnieprzyznającjejdośćistotnąrolę.Pisze:nbezsłownemyśleniezdajesięzaczątkiem
ifaząprzejściową.Byćmożeto,cowpoznaniudecydujące-skokkunowemu,punktdojścia,
źródłowe,antycypującepojmowanie-dokonujesięwbezsłownymmyśleniu”-wszystkoto
jednakwpodrozdzialept.Myśleniezwiązanejestzmową;K.Jaspers,Język,w:tegoż,Filozofa
egzystencji.Wybórpism,tłum.D.LachowskaiA.Wołkowicz,Warszawa,PIW
,1990,s.222.
