Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ViolettaJulkowska
zawodem.Bogactwożyciakulturowegoepokinowożytnejrzutowałonawie-
lośćrólspołecznych,atymsamymznajdowałonoweujęciawwariantach
tradycyjnejopowieścirezerwowanejpoczątkowowyłączniedlajednostek
wybitnychielitwładzy.Jużnaprzełomieczasównowożytnychnastąpiło
rozszerzenietradycyjnegokanonupostacioodkrywcównieznanychlądów,
artystówiuczonych.Ichlosy,opisywanewkonwencjiawanturniczejlubsen-
sacyjnej,wpisywałysięwnowewzoryznoszącepodziałnaaktywnośćzwią-
zanązesferamisacrumiprofanum.Formybiograficzneabsorbowaływie-
lośćtypówkulturowych,ściślezwiązanychzożywieniemżyciaspołecznego
wokresierenesansowegoprzełomu.Znalazłotoupustwtworzeniukatalogu
rozmaitychwzorcówspołecznychipolitycznych,pozornieoderwanychod
konkretnychprzedstawieńbiograficznych,alemającychswójrzeczywisty
pierwowzór(np.wzóridealnegoksięcia,wzórdoskonałegodworzanina,
doskonałegomówcy,szlachcica-ziemianinaiobywatela).Świeckicharak-
terwiększościwzorców,stawiającnaskutecznośćodgrywanychpolitycznie
ispołecznieról,pomijałlubzawieszałocenęetycznąproponowanegostylu
zachowania.Jednakabstrakcyjnyischematycznycharaktertegotypupism
pozbawionywymiaruindywidualnegodoprowadziłdoskostnieniagatunku.
Żywotyheroicznenadalzarezerwowanebyłydlawybitnychjednostek.Wy-
nalazekdrukusprawił,żewzorcetebyłyrozpowszechnione,uzyskująclokal-
neodmianyiadaptacjenajęzykinarodowe.
Zatemwczasachnowożytnychnastąpiłorozszerzeniefunkcjigatunko-
wejbiografii,polegającenaprzejściuodkonkretniezarysowanegowzorca
osobowegodanejpostacihistorycznejdotworzeniaformabstrakcyjnych,
chociażopartychnaoglądzierzeczywistościspołecznejipolitycznejswojej
epoki.Biografienowegotypurozszerzałyspołecznykatalogonowerole,za-
chowaniaizwyczaje.Obokwzorcówakceptowanychipreferowanychpoja-
wiałysiętakżehistorieantybohaterów,cieszącesiępopularnościąwnieofi-
cjalnychobiegachczytelniczych(literaturastraganowa).
ReformaKościołakatolickiegodoprowadziładoodnowieniawzoruży-
wotówświętych,rozszerzajączakresonowepostaciświętychwścisłym
związkuzlokalnymkościołem.Nowytyphistoriiświętychwpostacispój-
nychopowieściłączyłwątkiświeckieiświętewatrakcyjnąpodwzględem
narracyjnymcałość,czegoprzykłademsążywotyświętychPiotraSkargi.
Zkoleikościołyzreformowaneskupiłysięnahistoriiżyciaosóbświeckich
zaangażowanychwbudowęprotestanckiegoetosużyciaipracy.
Nowożytnebiografienowegotypu,zbliżoneukłademwątkówdowspół-
czesnych,zaczęłypojawiaćsiępodkoniecXVIIIwiekuwrazzokresem
oświeceniaikolejnązmianąideałużyciaisposobupodejmowaniadziałal-
ności.Stałosiętoprzypowtórnymodkryciukulturowejspuściznyantycznej,
22
