Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
czeństwo”,jednocześnieowielebardziejinteresowałagoEuropa.Priorytetemdla
niegostałosiępowstrzymywanieNiemiec.„PrawdziwaizolacjaNiemiec—pisał
—oznaczawojnę,podobnybędzierezultatdominacjiNiemiec[…],alemiędzytymi
dwomakrańcowymirozwiązaniamijestdużomiejscadladyplomacji”
34
.Awięc
byłatopolitykarównowagizpozycjisiły.Greydążyłdotego,byWielkaBrytania
odgrywałarolęmediatoraimoderatorawpolityceeuropejskiej.Byłwpełniświa-
dom,wjaktrudnejsytuacjijestkontynent.Powołującsięnamemorandumjed-
negozwyższychurzędnikówbrytyjskiegoMinisterstwaSprawZagranicznych
z1907roku,HaroldNicolsonzdefiniowałnajważniejszeczynnikiwyznaczające
politykęzagranicznąWielkiejBrytanii:położeniegeograficznenaobrzeżachEuro-
pyirozległeimperiumnarzucałokoniecznośćdbaniaodominującąpozycjęna
morzachświata,bymiećotwartedrogikomunikacjizzamorskimiposiadłościami
izapewnićmożliwieswobodnyprzepływtowarów,wtymżywności.Jednakza-
biegiwokółutrzymaniadotychczasowejpozycjimogływywołaćniechęćinnych
państw.NaturalnymisojusznikamiWielkiejBrytanii,wjegoopinii,byłymałe
państwa,dlaktórychniezależnośćiwolnyhandelbyłynajważniejsze.Natomiast
naturalnymwrogiembyłokażdepaństwozagrażająceniezależnościmałych
państw.Wtensposóbdoktryna„równowagisił”dlaWielkiejBrytaniizmieniła
sweznaczenie.Należałosięsprzeciwiaćpolitycznemudyktatowisilniejszegopań-
stwa,względniegrupypaństwwkażdymmomencieizasadatapowinnabyć
traktowanajakoprawonaturalne„lawofnature”
35
.
PrzegranaRosjizJaponiąijejproblemywewnętrzne,któreuwidoczniłarewo-
lucja1905roku,uzmysłowiływielupolitykom,żejedynąpotęgąnakontynencie
sąNiemcy.Jednocześniespołeczeństwobrytyjskiebyłoprzekonane,żepozycja
WielkiejBrytaniijestnadalsilna,acogorsza,żedojejutrzymanianiepotrzeba
angażowaćanipieniędzy,aniwysiłku.Pierwszykryzysmarokańskibyłważnym
wyzwaniem,przedjakimstanąłGrey.Wszystkosugeruje,żeNiemcypotraktowa-
łyumowęmiędzyFrancjąaWielkąBrytaniąjakowymierzonąprzeciwnim.Sko-
rzystaływięcznadarzającejsięokazji,abyzakwestionowaćpozycjęFrancji
wMaroku,deklarując,iżsułtanwswychdecyzjachjestwpełnisuwerenny.
GdybyFrancjaustąpiła,uznałabytymsamymdyplomatycznądominacjęNiemiec
nakontynencie.WtejsytuacjiGreyzaproponowałmiędzynarodowąkonferencję
zwołanąwAlgecirasw1906roku.WielkaBrytaniajednoznaczniepoparłaFran-
cję,Niemcy,któreznalazłysięnaglewizolacji,ustąpiły,tymsamymkryzysmaro-
kańskiwzmocniłfrancusko-brytyjskieporozumieniez1904roku.
OkupacjaEgiptuprzezWielkąBrytanięwówczesnychkoncepcjachpolityki
międzynarodowejzmniejszyłaznaczenieKonstantynopola.Grey,któryobawiał
się,żeRosjazbliżysiędoNiemiec,doprowadziłw1907rokudopodpisaniaporo-
zumieniazRosją.Sygnalizowałtymsamym,żezagrożenieniemieckietraktuje
poważnie.(Wartowtymmiejscupodkreślić,żeententatojestmniejniżsojusz.)
Wumowietejpodzielonoterensporny,czyliPersję,nastrefywpływówRosji
(północ,łączniezTeheranem)iWielkiejBrytanii(częśćwschodniagranicząca
zAfganistanemiIndiami).JednocześnieWielkaBrytaniauznałazwierzchność
ChinnadTybetem.RokpóŹniejdoszłodopodjętejprzezNiemcydyplomatycznej
32
