Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
Geopolitykajakoparadygmatwbadaniach
nadwspółczesnymikonfliktamizbrojnymi
irosyjskierozumieniegeopolityki
Odmomentuużyciaporazpierwszypojęcia„geopolityka”naprzełomieXIX
iXXwiekuwywoływałoonoskrajneoceny,anawetemocje.Dlajednychbyłoono
idealnymsłowemkluczemwyjaśniającymrzeczywistośćmiędzynarodową
ifunkcjonowaniepaństwwprzestrzeni.Dlainnychbyłozawężeniemrozumienia
świataidemagogiągeograficzną.Zczasem„geopolitykę”zastąpionosłowami
„globalizacja”,„sieć”,„współzależności”.Zaczętotwierdzić,żeterytorium,
położenie,rzekiigóryniemogątłumaczyćpolitykimiędzynarodowejpaństw.
Zwycięstwowartościliberalnejdemokracji,wolnegorynkuorazrozwójtechnologii
ułatwiającejkomunikacjęspołecznąihandelmiaływprowadzićnowy,jeszcze
nienazwanyładmiędzynarodowy,atakżezmienićsposobyjegobadania
itłumaczenia.AleRobertKaplan,uznanyamerykańskibadacz,napisałnapoczątku
XXIwieku,żeAmerykaniezapomnieliogeografii,którasięnanichzemściła
wAfganistanieiIraku.Okazałosię,żeświatjestmniejotwarty,niżAmerykanomsię
wydawało1.Okazałosię,żemylilisięijedni,idrudzy.
Krytycygeopolitykiprzeoczylijejewolucjęiodrodzenie,dalekieoddeterminizmu
geograficznego.Badanianadgeopolitykązaczęłyprzybieraćbardziejobiektywny,
wyzbytyzemocjicharakter.Należyjednocześniepamiętać,żewniektórych
państwach,takichjakRosja,naukowcyipublicyścinadalwczytująsięwklasyków
geopolitykiiwyciągająwnioskidlabieżącejorazprzyszłejpolitykiwładz.
ParafrazującR.Kaplanamożnapostawićtezę,żeRosjanieniezapomnieli
ogeografii2.
1.1.Definiowanieiistotageopolityki
Niemajednoznacznejdefinicjigeopolitykiiczęstojestonautożsamiana
zpochodnymiterminamizprzedrostkiem„geo”(ziemia),takimijak:geografia
polityczna,geostrategia,geohistoria3,geoekonomia4czy
geokultura5.Wliteraturzeprzedmiotuwystępujetakwieledefinicjigeopolityki,
żeColinFlintstwierdził,że„geopolitykatostrasznybałagan”6.Mimotomożna
wyróżnićczterygłównekategorieznaczeniowepojęciageopolityka:jakoodrębnej
dyscyplinynaukowej,paradygmatubadawczego,doktrynypolitycznej
iświatopoglądu7.
Twórcapojęcia„geopolityka”–RudolfKjellén–określałjąjako„naukęopaństwie
jakoorganizmiegeograficznymlubzjawiskuwprzestrzeni”8.Podobniewidzi
jąLeszekMoczulski,któryprzekonuje,żejestto„dyscyplinanaukowazpogranicza
geografii,historiiinaukpolitycznych,atakżeekonomiiinauk
społecznych”9.Syntezątychdefinicjijestjegostwierdzenie,że„geopolityka
zajmujesięzmiennymiukładamisiłnaniezmiennejprzestrzeni”10.Ztakim
rozumieniemgeopolitykizgadzasięśrodowiskonaukoweskupionewokółInstytutu
Geopolityki11.„Geopolitykęrozumiemyjakointerdyscyplinarnąnaukęzajmującąsię
badaniemzależnościmiędzyprzestrzeniągeograficznąaośrodkamisiły(potęgą),
wperspektywiehistorycznegodługiegotrwania”12.WedługbadaczyInstytutu
„Geopolitykadzielisięnageopolitykęakademickąigeopolitykęstosowaną.
Geopolitykaakademickajestinterdyscyplinarnąnauką,którabadazwiązki
izależnościpomiędzypowstawaniemifunkcjonowaniemośrodkówsiłyawpływem
natoczynnikówgeograficznychiczasowych(…).Geopolitykastosowanajest
