Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
państwajestbazą,zktórejoperujeonopodczaswojny,istrategicznąpozycją
zajmowanąwokresieprzejściowegozawieszeniabronizwanegopokojem.Geografia
jestnajbardziejfundamentalnymczynnikiempolitykizagranicznej,ponieważ
najbardziejtrwałym.Ministrowieprzychodząiodchodzą,nawetdyktatorzy
umierają,aleszczytygórtrwająnieustannie”81.
PoIIwojnieświatowej,kiedygeopolitykaznalazłasięwniełasce,doszło
dokonfrontacjimiędzyblokowejmiędzyUSAiZSRRzwykorzystaniemnajnowszych
zdobyczytechnologii.NanowestrefykonfliktuzwróciłuwagęmajorAlexander
P.deSeversky(1894–1974),którydostrzegał,żerozwójlotnictwawzmaga
rywalizacjęnanowychobszaracharktycznych.Aledecydującywpływnacharkater
wojnymiałowynalezieniebroniatomowejijejudanepróbywZSRRw1949
r.Zaczętosięzastanawiaćnadkonsekwencjamiistnieniabronimasowegorażenia
dlabezpieczeństwapaństwisystemumiędzynarodowego.Francuskiteoretyk„praw
wiekunuklearnego”–Pierre’eGalloisprzekonywał,żeposiadaniebroninuklearnej
wykluczasolidarnośćsojusznicząiżejakoostatecznyśrodekmożebyćona
wykorzystanawyłączniedoobrony,gdyżtabrońwprowadza„pewnąrówność
międzynarodami”,aprzeztomożedojśćdosytuacji,wktórejwsferze
bezpieczeństwaniebędzienarodówsilnychisłabych82.Wówczasklasyczne
czynnikipolityczne–terytorialne,demograficzne,gospodarcze,kulturowe
icywilizacyjne–straciły,wydawałosię,jakiekolwiekznaczenie,gdyżlosiistnienie
światamogłybyćrozstrzygniętewstusekundowejwojnie.Chociażprzestrzeńnie
straciłaswojegoznaczenia,tozostałaonazredukowanatylkododwóchczynników:
„ustaleniaoptymalnychcelóworazkierunkuprzenoszeniaładunków
nuklearnych”83.
Brońatomowazredukowałaznaczeniekonfliktuoterytorium,jednaknie
powstrzymałakonfrontacjimiędzyUSAiZSRR.Przyjęłaonatylkoinnycharakter,
nacozwróciłuwagęSaulBernardCohen84(ur.1925),którykrytykowałswoich
poprzednikówzaupraszczanierzeczywistościmiędzynarodowej.Wedługniego
miejscemwstępowaniakonfliktówzbrojnychnaświeciesą„pęknięcia”
(
shatterbelts
)naBliskimWschodzie,wAzjiPołudniowo-Wschodniejmiędzy
regionamigeostrategicznymi85.Mająonecharakterlokalny,alewynikają
zrywalizacjimiędzyZSRRiUSA.Obaregionyniedawnozrzuciłyjażmokolonialimu,
leczniebyływstaniesięintegrowaćanipolitycznie,aniekonomicznie.S.B.Cohen
zwracałuwagę,żewojnypojawiająsięlokalnie,gdyżzimnawojnaz„sukcesem
odmilitaryzowaławojnęjakotaką”86.Wowych„pęknięciach”tocząsiękonflikty
międzyinnymizinspiracjidwóchpotęg,któremająswojeinteresyiswoich
sojusznikówwregionachkonfliktów.Wedługniegodziałosiętakdlatego,żewojna
międzyblokowaprzybrałacharakterkonfrontacjinawielupłaszczyznach:
politycznej,ideologicznej,kulturowej,aleniemilitarnej.ObserwacjeS.B.Cohena
możnaodnieśćdopraktykistosunkówmiędzynarodowychpoIIwojnieświatowej.
Obserwowanywzrostkonfliktówocharakterzelokalnymiwewnętrznymbył
związanyzprocesemdekolonizacjiorazkonfrontacjązimnowojenną,którabyła
konfrontacjąpośrednią.Mocarstwaunikałykonfrontacjibezpośredniej,boużycie
broniatomowejbyłodlaobustronsamobójstwem,alenadalprowadzonokonflikty,
używając„aktorówzastępczych”.Nazywanoje„wojnamiperyferyjnymi”,
prowadzonymim.in.wWietnamieiAfganistanie87.
1.3.Nowageopolitykainowekonfliktyzbrojne
Geopolitykamogłasię„odrodzić”,gdyżelastyczniezaczętopodchodzić
doprzedmiotowegozakresuspraw,dojakichsięodnosiła.Klasycznageopolityka
opierałasięnadeterminizmiegeograficznym,czylianalizowaniurelacjimiędzy
czynnikamigeograficznymiawyboramipolitycznymi,skalitegowpływuiich
uwarunkowań.Procesbadawczypolegałnawyciąganiuwnioskówpolitycznych
przedewszystkimztakichspraw,jak:ukształtowanieterenu,odległośćodmorza,
