Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
międzynarodowychpojęcieparadygmatujest„poglądemnaświat,teoriąlubgrupą
teoriimającychwspólnąwizjęświataorazwspólnyprzedmiotbadania.Stanowi
onzamkniętysystem,ponieważustanawiawłasnyjęzykiwłasnekryteriaoceny.
Jestalbo«matrycą»dyscypliny,czylizespołemwartości,przekonańimetod
podzielanychprzeznaukowców,albo«wzorcem»,czyliprzedstawieniemteorii
naukowejwsposóbwyrazisty”26.Paradygmatokreślaparametrydziałańpaństw,
systemu,społecznościmiędzynarodowejzgodniezokreślonymizałożeniami,
uznawanymizaprawdziwe.Jegozadaniemjestprzedstawienieprocesówwsposób
logicznyispójnypojęciowo,azarazemprostyiuznanyprzezjakąśgrupę
badaczy27.Powinienteżdawać
–zgodnieztezamijegoprekursoraThomasaKuhna–możliwośćtworzeniateorii
imodelizgodnychzfaktami.
Trzecitypdefinicjigeopolitykipostrzegająjakodoktrynępolityczną,która
uzasadniadziałaniapolitycznedanegopodmiotumiędzynarodowego.Geopolityka
byławykorzystywanadouzasadnianiapolitykipodbojuiekspansjiterytorialnej,np.
NiemiecpoIwojnieświatowejczyRosjiiZSRR28.AnnaWolff-Powęska,zajmująca
sięgeopolitykąniemiecką,nazywageopolitykędoktryną29.Bardzokrytycznie
natematgeopolitykiwypowiadasięRomanKuźniarwrozumieniugeopolitykijako
nauki,aleprzedewszystkimjakodoktrynypolitycznej,uzasadniającejpodboje
iwojny.PrzykładyhitlerowskichNiemiec,apotemdziałaniaUSAiZSRRsądla
niegoświadectwem„wskrzeszeniaFrankensteinageopolityki”domyślenia
politycznegoiuważatozaniebezpieczneinieodpowiadającebadaniuwspółczesnej
rzeczywistościmiędzynarodowej30.Jednocześnietensamautor,pisząc
ouwarunkowaniachstosunkówmiędzynarodowych,podkreślaznaczenieczynnika
geopolitycznego31.
Zdaniemniektórychbadaczymożnawyróżnićjeszczeczwartysposób
postrzeganiageopolityki,któryjestzwiązanyzespecyficznymmyśleniemoświecie
jakopewnejcałości,którąkształtująokreśloneelementyizjawiskamającewpływ
naczłowieka(religia,konfliktyzbrojne,systemypolityczneiin.).Preferujesięwnim
czynnikgeograficznyprzezokreślenietychzjawiskielementównadanym
terytorium32.Takierozumieniegeopolitykijestcharakterystycznenaprzykładdla
rosyjskiegofilozofaiuznanegomyślicielageopolitycznego–AleksandraDugina,
którypisał:„Geopolitykatoświatopogląd,iwtymsensieniepowinnosięjej
porównywaćznaukami,alesystememnauk.Znajdujesięonanatympoziomie,
comarksizm,liberalizmitd.,czylijestsystememintegracjispołeczeństwa
ihistorii”33.Takieprzedstawianiegeopolitykijestbliskieideologii,jakopewnego
systemuwartości,awięcbliskiedoktrynie34.
1.2.Geopolitykawnauceobezpieczeństwie
Problemzdefiniowaniemiokreśleniemznaczeniaterminu„geopolityka”jest
związanyzjejniejednoznacznymumiejscowieniemwśródpokrewnychdyscyplin
naukowych.AndrzejDybczyńskitwierdzi,żejestona„niechcianymdzieckiem”
geografiiinaukiopolityce,zktórychsięwywodzi35.Geografowiezarzucają
geopolitycezbytmocnezwiązkizpolityką,czegoskutkiembyłom.in.poszukiwanie
„przestrzeniżyciowej”dlahitlerowskichNiemiecprzedIIwojną
światową36.Badaczepolitykizaśoskarżajągeopolitykęzazbytnieskoncentrowanie
sięnageografii37.Zarównooni,jakibadaczestosunkówmiędzynarodowychnie
chcąuznaćczynnikageograficznegozagłównywwyjaśnianiuzjawiskpolitycznych.
Wyznaczeniegranicymiędzygeografiąinaukąopolityceniejestproste,gdyżsama
geopolitykaniewykształciławyraźnychramtego,czymsięzajmujeicojest
przedmiotemjejbadań.Nadomiarzłegotermintenjestczęstonadużywanybez
refleksjinadjegoznaczeniemzarównoprzeznaukowców,polityków,jak
idziennikarzy.Stądpojawiasiękoniecznośćjegousystematyzowania
idookreślenia.
