Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Człowiekjakoistotawielowymiarowa
25
określićtewarunkiwodniesieniudośrodowiska,wktórymżyjeczłowiek?Oczywiście
możnamówićorozmaitychwymaganiachdotyczącychtemperatury,jakościpowietrza,
odpowiedniejkalorycznościiskładupożywieniaitd.Zperspektywynaszychrozważań
dotyczącychprzestrzennegootoczeniaczłowiekamożnawskazaćnarozmaiteoczeki-
waniawobecrozmaitychelementówprzestrzenifizycznejispołecznej,wramachktó-
rychowepodstawowepotrzebyludzkiegoorganizmumogązostaćzaspokojone.Oczy-
wiścieoczekiwaniateniemającharakteruabsolutnego(pozapewnymminimumokre-
ślającymcechyśrodowiskaumożliwiającego„przeżyciebiologiczne”),sądeter-
minowaneprzezrozmaiteczynniki,ekonomiczne,społeczne,kulturowe,religijneitd.,
określające,cojest„akceptowalne”,„godneczłowieka”czywreszcie„pożądane”.
Człowiekjesttakżeistotąpsychiczną,cooznacza,żeznacznaczęśćjegopotrzeb
iaspiracjijestuwarunkowanaprzezpsychikę.Każdajednostkamapewienzespółcech
psychikiwzasadziewspólnycałemugatunkowihomosapiens,cechy(kombinacje
cech),któredzielizinnymiuczestnikamirozmaitychcałościspołecznych(szerszych
iwęższych),doktórychnależy,iwreszciewykazujecechyczykombinacjecechpsy-
chicznychwłaściwetylkojemujakounikatowejjednostce.Człowiekjestsystemem
psychicznymijegomechanizmypsychiczneuzewnętrzniająsięwewszystkichjegoza-
chowaniachidziałaniach.Wnaszychrozważaniachczłowiekjakostrukturapsychiczna
interesujenasprzedewszystkimzewzględunapotrzeby,któreodczuwa,aktórychza-
spokojenieutrzymujegoprzyżyciuipozwalamunazmiennośćułatwiającąprzystoso-
waniedośrodowiskaiefektywnerozwiązywanieproblemówżyciowych.Rozwój
człowiekajakoistotypsychicznejmożnarozpatrywaćwkategoriachprocesudoskona-
leniaróżnychelementówosobowości.Wprocesietymczłowieknabywaświadomości
tego,kimjest,jakiemazasobyimożliwości,uczysięosiąganiacelów,rozumienia
świataiwnoszeniawłasnegowkładuwżyciespołeczne.Wwielupsychologicznych
koncepcjachczłowiekaefektemtegoprocesupowinienbyćczłowiekwszechstronnie
rozwinięty(umysłowo,emocjonalnie,duchowoitd.).(Por.Szczepański,1981,s.85;
Gardner,2002,s.19–33).Osiągnięcietegopoziomuwymagaoczywiścieodpowied-
nichwarunków,zarównomaterialnych,jakiniematerialnych,wpostacirozmaitych
idei,wartościiwzorówobecnychirealizowanychwprocesachwychowania,istnienia
określonychinstytucji(np.rodziny,szkoły),otoczeniawspierającegosamorealizację.
Człowiekjesttakże(azsocjologicznegopunktuwidzeniabyćmożeprzedewszyst-
kim)istotąspołeczną.Oznaczato,żewtokuswojegospołecznegobytowaniaznajduje
sięstalewrozmaitychsytuacjachspołecznych,jestuwikłanywstycznościirelacje
zinnymi,przynależydookreślonychcałości–rodziny,kręgukulturowego,grupyet-
nicznej,narodu,klasy,warstwy,społeczeństwa.Wszystkotooddziałujenajegopostę-
powanie,postawy,sposóbmyślenia.Znajdujesiępodwpływemrozmaitychosóbigrup
społecznych,kształtowanyjestwprocesiesocjalizacji(uspołecznienia)wedługokre-
ślonychwzorówprzyjmowanychwdanymspołeczeństwie.Alespołeczneistnienie
człowiekaoznaczatakże,żeodmomentuswojegourodzeniaznajdujesięonwświecie
społecznym,stworzonymprzezinnychludzi,awtrakciedługotrwałegoprocesuroz-
wojutaknaprawdęniemożepozatymświatemprzetrwać.Stajesięuczestnikiemroz-
maitychgrupspołecznych,podporządkowujesięichwymaganiom,odpowiadana
