Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.PsychologiaeuropejskaijejtradycjewEuropieŚrodkowej
2.Przesłankidoemancypacjipsychologii
WXIXwiekupsychologiabyładziałemfilozofii,któryzajmowałsię
główniegenezą,rozwojemizmianamizachodzącymiwobrębiezja-
wiskświadomościlJednakcorazbardziejuniezależniałasięodwszel-
kiejmetafizykilTrzygłównekierunki,wktórychrozwijałasiępsycho-
logiaXIXwieku,tointrospekcjonizm,asocjacjonizmipsychologia
fizjologicznalSzerzejzajętosięprocesamipsychicznymi,któredotąd
znajdowałysięnaperyferiachzainteresowańbadaczylPróbowanoująć
procesypsychiczneizachodzącemiędzynimistosunkiwsposóbmate-
matycznylPoszukiwanouniwersalnychprawopisującychtezjawiska,
któremogłybystanowićodpowiednikprawistniejącychwnaukach
ścisłychlKrytycznieodnoszonosiędoprostejintrospekcji,szukano
sposobu,abysamoobserwacjęuczynićmetodąobiektywnąl
Niejestchybaprzypadkiem,żewyróżniającysięintrospekcjoniści
początkuXIXwieku,MainedeBiraniSchopenhauer,byliwoluntarysta-
milPrzednimifilozofianiepoświęcaładużejuwagitakimprocesomjak
uczuciaiwolalAtewłaśniestanydecydująorelacjachczłowiekaześwia-
temzewnętrznymlPierre(François-Pierre-Gonthier)MainedeBiran
(1766-1824)byłzwolennikiemteoriiaktywnegonja”,wświetlektórej
procesemnapędzającymdziałanieludzkiejestchcenielnJa”poznajesie-
biejakosiłaiwolalWolajesttreściątejjaźni,którawcześniejbyłapo-
strzeganajakoabstrakcyjnaduszalTakjakpoglądyKartezjuszadasię
streścićwformulecogito,ergosum,takmyśliMainedeBiranaująćmoż-
nawstwierdzeniuvolo,ergosum(chcę,więcjestem)11l
MainedeBiranbyłoczywiścieintrospekcjonistą:nNikt[ł]przed
nim,wyjąwszymożeśwlAugustynaiPascala,niepotrafiłzejśćtakgłę-
bokowanalizienaszychstanówwewnętrznych-wnajskrytsząistotę
naszychchceń,odczućipragnień,iodkryćichprawdziweznaczenie
wżyciupsychologicznym”(Czajkowski,1946,sl59)lUważał,żeuczucia
aktamipsychicznymiopodłożuorganicznymlZaproponował,jaksię
wydajeporazpierwszywliteraturze,teoriępamięciwielorakiejlWpra-
cypoświęconejwpływowinawykównazdolnośćmyśleniawyróżnił
32