Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dzićdoumocnieniapostawbuntowniczych.RównieżzpowodutejkrytykidalszeDotwar-
cie”przełożononaokrespostłumieniupowstania,jednakżeproklamacjaCanninga
dawałajasnysygnał,żeBrytyjczycyniechcąkaraćwszystkichIndusów,ajedynietych,
którzywzdecydowanysposóbwystąpiliprzeciwkoichwładzy.Jednocześnieotworzono
sięnaklasyposiadaczy,m.in.nadającnajbardziejzasłużonymlojalistomgodnośćtaluq-
dar
68
.WAwadhu,centrumrebelii,taluqdaramiczęstomianowanoosobyzzewnątrz,
wtymsikhów,Bengalczyków,anawetEuropejczyków.Takiemyśleniestałosięfunda-
mentemdalszejpolitykiLondynuwIndiach.
Przeznastępnestokilkadziesiątlattoczyłasiędyskusjaoprzyczynachiznaczeniu
WielkiegoPowstaniadlarozwojusytuacjinasubkontynencie,atakżedlaimperiumbry-
tyjskiego.WjednejzeskrajnychwersjibyłatowalkazdecydowanejwiększościIndusów
(ci,którzynieuczestniczyliczynnie,mieliwmyśltejkoncepcjipopieraćpowstańców
biernie)zkolonizatoramiiichpoplecznikami.Naprzeciwległymbiegunieznajdowałasię
idea,żebyłtobuntizolowanejiupadłejklasypostmogolskichksiążąt,ostatnietchnienie
dawnejarystokracjimuzułmańskiej.Wedługgłoszącychtezęwiększośćspołeczeństwa
miałaprzynajmniejbierniestaćpostronieBrytyjczyków.
Wydajesię,żewyważonaocenaWielkiegoPowstaniamieścisięgdzieśmiędzytymi
dwomastanowiskami.Dokonującanalizywydarzeńzlat1857-1859,należywziąćpod
uwagękilkaistotnychfaktów.Powstaniebyłoprzedewszystkimruchemsipajówizdetro-
nizowanychwładcówlokalnych,jednakżeniemożnazapominać,żeograniczaniesiętylko
dotegojestdużymuproszczeniem,anawetzafałszowaniemhistorii.Sipajowiebylinie
tylkomuzułmanami,aichzwiązkizlokalnymiwładcamibyłysłabe.BahadurShahbar-
dzoniechętnieobjąłprzywództwowpowstaniu,pozatymjegowładzabyłailuzoryczna.
Jegoupadeknieoznaczałupadkucałegopowstania,wpozostałychrejonachwalkitoczy-
łysiędalej.Wwieluprzypadkachpowstańcyobracalisięwręczprzeciwkowładcom,któ-
rzywolelipozostaćlojalniwobeckolonizatorów(jakbyłonp.wprzypadkuGwalijaru).Na
terenachzajętychprzezpowstańcówdochodziłodobuntówludowych,wktórychuczest-
niczyliludzieróżnychwyznań.Proklamacja,którąmożnabyłoodczytaćjakowezwanie
dorestytucjiimperiummogolskiego,zostałapozytywnieprzyjętaprzezpowstańczych
dowódcówniezależnieodwyznania,gdyżwidzianowniejraczejwezwaniedowalki
zEuropejczykaminiżdokumentoznaczeniuprawnym.Autorzytejproklamacjistawiali
sobiezacelpołączenieziemindyjskich(aprzynajmniejpółnocnychIndii)podjednym
władcą.Tewszystkieelementymogłybyświadczyć,powstaniebyłoruchempowszech-
nym,anawetogólnonarodowym,nawetjeżeliniewszyscyIndusiwzięliwnimudział.
Należyjednaktakżezauważyć,żeposzczególnefrakcjerebeliantówwalczyłynietyl-
kozBrytyjczykami,leczrównieżmiędzysobą.Wieleoddziałówiichprzywódcówwprost
nieżyczyłosobiepowrotudoczasówimperiummogolskiego,choćnaczaspowstania
68
TaluqdarzaczasówMogołówoznaczałpoborcępodatkowego,wpóźniejszejewolucjizmieniłniecoznacze-
nieistałsiędefactohonorowymtytułemwielkichposiadarczyziemskich,powiązanymjednakzfunkcjąpobor-
cypodatków.
49