Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RenataMarciniak-FiradzaOddziaływaniesubkodupisanegonamówiony...
15
Wariantywnośćrealizacyjna
cechującajęzykmówiony
Językkażdejspołecznościniejesttworemjednolitym,aojegozróżnico-
waniudecydująróżnorodneczynniki,takiejakoficjalnośćinieoficjal-
nośćsytuacjikomunikacyjnej,cechyspołeczno-demograficznenadaw-
ców,relacjemiędzypartneramirozmowy,tematwypowiedzi,intencja
komunikacyjna,ambicjejęzykoweuczestnikówaktukomunikacji,ana-
wettempomówieniainiestarannośćartykulacyjna.Wariantywność
realizacyjna,cechującajęzykmówiony,najlepiejwidocznajestwpod-
systemiefonetycznymiwynikaprzedewszystkimzezmianstruktury
demograficznejspołecznościmiastnaskuteknapływudonichludziwy-
wodzącychsięzewsi,którzyzdobyliwyższewykształcenie,alewdzie-
ciństwieczęstoposługiwalisięgwarą.Wsytuacjikiedytakaosobama
wątpliwości,którywariantwymawianiowyuznaćzapoprawny,wzorem
donaśladowaniastajesiępismo.Szukaniewzorcówwymawianiowych
wsłowiepisanymświadczyotym,żenadawcanienabyłjeszczekompe-
tencjijęzykowejwłaściwejelicieinteligenckiejiwzwiązkuztymzapo-
prawnerealizacjeliterackieuznajesubstytutyrealizacjiwzorcowych,do
którychnależą:1)wymowazgodnazpisownią,aleodbiegającaodnor-
mywymawianiowejpolszczyznyliterackiej,2)wymowaniezgodnazpi-
sownią,leczuwzględniającarealizacjęprzynajmniejjednegosegmentu
zpismem,3)wymowahiperpoprawna(por.H.Kurek,2008,s.75).
Najjaskrawszymprzykłademwymowyliterowejjestartykulacja
samogłoseknosowych-ę-i-M-wśródgłosiewyrazówwpozycjiprzed
spółgłoskamizwartymi,atakżeprzedWorazl,C.
Zgodnieznormąwymawianiową,jeżelikolejnągłoskąpodźwię-
kuoznaczonymliterami-ę-,-ą-jestspółgłoskazwarta(zwarto-wybu-
chowalubzwarto-szczelinowa),dochodziwówczasdotzw.nosowości
konsonantycznej,czegoefektemjestartykulacjaasynchroniczna,po-
lisegmentalna:-om-,-em-przedwargowymi,np.zomp,zemby,-on-,
-en-przedzębowymi,np.pront‘prąd’
,prent,-I-przeddziąsłowymi,
np.poIlek,peIlek,-K-przedtylnojęzykowymitwardymi,np.kroKk,
reKka,-K’-przedtylnojęzykowymizmiękczonymi,np.poK’ki,reK’ki,
-ń-przedśrodkowojęzykowymi,np.vźońć,@.eńć(por.A.Dyszakiin.,
