Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Nurtkryminologiipozytywistycznej
33
Zapamiętaj!
AnomięMertondefiniujejako„stan,wktórymdoszłodozałamaniakulturowejstruktury[ś],gdypoja-
wiasięrozdźwiękmiędzykulturowozdeterminowanymicelamiinormami,czyliwyznaczonymiprzez
strukturęspołecznąmożliwościamirealizacjitychcelów”(Merton,1938,s.673).
rozchwianienormpostępowania,załamaniestabilnej
relacjimiędzycelamiaakceptowanymidrogamidojścia
donich(Kossowska,1988).Ludzie,którzyporzucili
wieśdlametropoliiczybiednykrajdlakrajuboga-
tego,wpierwszejkolejnościrozpoznająobowiązujące
wnowymmiejscunormyregulująceiwyznaczające
jednostkomcele,adopierowdalszejkolejnościnormy
regulująceiwyznaczająceakceptowanedrogidojścia
donich.Okresmiędzyjednymadrugimmomentem
sprzyjazejściunadrogęprzestępstwa.
CentralnymdlakryminologiipunktemteoriiMerto-
na(1968,s.193)sątypyindywidualnegoprzystosowa-
niajednostkiwobecwartościkulturowychwśródosób
zajmującychróżnepozycjewstrukturzespołecznej
(tab.2.1).Kryteriumwyodrębnieniaposzczególnych
typówprzystosowaniastanowiUrelacja,jakawystę-
pujemiędzyuznanymiwgrupiecelamikulturowymi
azinstytucjonalizowanymiśrodkami,jakiejednostki
stosujądlazapewnieniarealizacjitychżecelów”
(Buczkowski,1990,s.33).
Jakwidać,koncepcjaMertonajestbliskawyrosłej
napodłożuszkołychicagowskiejteoriidezintegracji
społecznejThomasaiZnanieckiego.To,cociostatni
określiliwtensposób,Mertonnazywaanomią,ter-
minemzapożyczonymodDurkheima.Żadnaztych
teoriiniemajednakambicjiwyjaśnieniawszystkich
przyczynpopełnianiaprzestępstw.Tłumacząone
jedynie,wjakimstopniuopisanewnichnapięcie
(strain),anomiaczydezorganizacjaspołecznasprzyjają
popełnianiuprzestępstwiwzrostowiprzestępczości.
TeoriaMertonajestkrytykowanaprzezwspół-
czesnychprzedstawicielinaukspołecznych,wtym
kryminologów.Zarzucanomunadmierneuproszczenie
zjawiskprowadzącychdozachowańdewiacyjnych,
awkonsekwencjikryminalnych.Wysnuwaneprzez
niegownioskibazowałynaprawidłowościachobserwo-
wanychwspołeczeństwieamerykańskimopartymna
dążeniudospełnieniaamerykańskiegosnu(Kossowska
1988;Murphy,Robinson,2008).Krytycepoddawano
równieżzaproponowaneprzezMertonataksonomie,
któreniewyczerpująwieluinnychmożliwościprzy-
stosowaniasięjednostki(Buczkowski,1990)aninie
sąwobecsiebierozłączne(Murphy,Robinson,2008).
PonadtoteoriaMertonajeststatycznainietłumaczy
Tabela2.1.TypyindywidualnegoprzystosowaniajednostkiwobecwartościkulturowychwedługRobertaMertona
Typadaptacjijednostki
Konformizm
(Conformity)
Innowacyjność
(Innovation)
Rytualizm
(Ritualism)
Wycofanie
(Retreatism)
Bunt
(Rebellion)
1Przykłady:PiotrChomczyński.
Opis
Tonajbardziejtypowa,najszerzejrozpowszechniona
oraznajkorzystniejszadlaspołeczeństwaforma
adaptacjijednostkipolegającanaakceptacji
istniejącychwnimwartościkulturowychoraznorm,
nakazówizakazów
Jednostkazjednejstronyakceptujecelekulturowe
(wartości),alezdrugiejniezgadzasięiniestosuje
zinstytucjonalizowanych(aprobowanychspołecznie)
środkówprowadzącychdoichosiągnięcia
Poleganaodrzuceniuprzezjednostkęwartości,
przyjednoczesnymprzestrzeganiunorm
izakazówwrazzestosowaniemsiędonich
Jednostkarezygnuje(wycofujesię)
zarównozwartości,jakirealizowania
zinstytucjonalizowanychzachowań
Taformaadaptacjizakładawyobcowaniezcelów
iwzorcównarzuconychinstytucjonalnie,zastępując
jeinnymi,którewprzekonaniujednostkiwartesą
upowszechnieniaispołecznejakceptacji
Przykład1
Większośćludziwierzy,żeosiągniesukces
zapomocąuczciwejpracyipodejmuje
wysiłkiwtymkierunku
Wtensposóbdziałająwłaśnieniektórzy
przestępcy,np.dokonująckradzieży,
napaściiunikającpłaceniapodatków
Bezrefeksyjnyurzędnik.
WedługMertonabylitoalkoholicy,narkomani
iwłóczędzy-tentypprzystosowaniapotępiał
najmocniej
Dużezmianyspołeczne,rewolucje
Źródło:opracowanonapodstawieMerton,1968,s.194-211.
