Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
NiccolòMachiavelli,Ksi¹żę
Nawethumanizm,chociażodznaczasięwybitnątendencją,abyludzkiesprawy
poludzkutraktować,nieodrazupotrafiłtęzasadękonsekwentnieprzeprowadzić.
WdziełachPanormity,Platyny,Pontana3,PoggiaBraccioliniegoznajdziesięwpraw-
dzieniejednabystrauwaga,wynikłazobserwacjiżycia,niejednoprawidło,oparte
napoznaniunaturyludzkiej,mimotojednakniepotrafilionistworzyćpodstaw
nowożytnejnaukiopaństwie.TensamPontano,któryjakodyplomataiminister
FerdynandaIAragońskiegoinauczycieljegosynaAlfonsa,miałsposobnośćzgłę-
bićtajemnicęrządzenia,niewyszedłwswymdzieleDeprincipepozaogólniki,jak
naprzykład,żeksiążępowinienbyćsilnyiprzezorny,samodzielnyiczynny,wro-
giempochlebcówiprzyjacielemwiary,biegływsztucewojennejiopiekunemnauki.
PodobniePoggioBracciolini,którywswychsprawozdaniachzpodróżydałdosko-
nałącharakterystykęangielskichiniemieckichobyczajówiinstytucji,rozważa
wdialoguDeinfelicitateprincipumprzedmiotpodtymkątemwidzenia,czywładza
ibogactwoprzynoszączłowiekowiszczęście.Ponieważzaśogromtroskiodpowie-
dzialnościrządzącegojestnadzwyczajny,więcksiążę,choćbynajlepszy,szczęśliwym
byćniemoże.Stądwynikaprostywniosek,żeniepowinnosiędążyćdowładzy
anidobogactwa,leczjedyniedocnoty.
NieztychitympodobnychdziełczerpałMachiavellimateriał,naktórymoparł
swepoglądy,leczzpraktykiżyciowej;współczesnezaśstosunkipolityczneWłoch
dawałyszerokiepoledowszechstronnychobserwacji.Państwawłoskieżyływów-
czaswciągłejwzajemnejrywalizacjioziemię,miasta,wpływypolityczneihandlo-
we.Każdeznich,chcącutrzymaćsięprzyswymstanieposiadania,aczęstozmu-
szonedowalkiobytiwolność,zagrożonąprzezzaborczychsąsiadów,musiałomieć
wkażdymczasiejasnyobrazstosunkówmiędzynarodowych,tudzieżdążeńisił
państwsąsiednich.Dlaambasadorówwięciposłów,utrzymywanychnaobcych
dworach,otwierałasięszeroka,niezmiernieważnaiodpowiedzialnarola.Bylioni
»oczymaiuszami»swegorządu,dlategoteżwichrelacjach,składanychbądźto
periodycznie,bądźtopoukończeniuurzędowania,znajdująsięniezmierniecieka-
weobserwacje.Sąonejednaknietylkoźródłemhistorycznym,leczmająniemniej
ważne,ogólniejszeznaczenie.Ambasadorowiebowiem,chcącocenićwagęizna-
czeniejakiegośzdarzeniaiwyciągnąćzniegosłusznewnioski,musielisięgnąćgłę-
biej,staraćsiępoznaćjegoprzyczyny,tudzieżcharakteripsychikętakosóbsto-
jącychusterurządów,jakipodległegoimnarodu.Podobnaobserwacjaprowadzi-
ławkoniecznymnastępstwiedopewnychsądówogólnychoistociewładzyisys-
temachrządzenia.Sądytakie,wysnutemetodączystoindukcyjną,majątymsamym
znaczniewiększąwartośćpraktycznąniżnajlogiczniejułożonededukcyjneelabo-
raty.Brakujeimtylkoujęciawpewiensystem,abymogłystanowićpodstawyno-
wożytnejnaukiopaństwie.
3GiovanniPontano(1426-1503)-włoskihumanista,poeta;stałnaczeleAkademiiwNeapolu,
zwanejstądAkademiąPontaniańską.
